W toku postępowania upadłościowego wierzytelności, z których zaspokajani są wierzyciele, podzielone zostały na tzw. cztery kategorie wierzytelności. Pod pojęciem kategorii wierzytelności należy rozumieć podział wierzytelności objętych postępowaniem upadłościowym. W dzisiejszym wpisie zostaną przybliżone poszczególne kategorie oraz ich znaczenie we wspomnianym postępowaniu upadłościowym.
Prawo upadłościowe kategorie
Na gruncie ustawy – Prawo upadłościowe możemy wyróżnić następujące kategorie należności:
- kategoria pierwsza;
- kategoria druga;
- kategoria trzecia;
- kategoria czwarta.
Kategoria pierwsza
Kategoria pierwsza jest to tzw. kategoria uprzywilejowana. Obejmuje uprzywilejowane długi upadłego. Należą do niej:
- przypadające za czas przed ogłoszeniem upadłości należności ze stosunku pracy, z wyjątkiem roszczeń z tytułu wynagrodzenia reprezentanta upadłego lub wynagrodzenia osoby wykonującej czynności związane z zarządem, lub nadzorem nad przedsiębiorstwem upadłego;
- należności rolników z tytułu umów o dostarczenie produktów z własnego gospodarstwa rolnego;
- należności alimentacyjne;
- renty z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci i renty z tytułu zamiany uprawnień objętych treścią prawa dożywocia na dożywotnią rent;
- przypadające za 3 ostatnie lata przed ogłoszeniem upadłości należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne w rozumieniu ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych;
- należności powstałe w postępowaniu restrukturyzacyjnym z czynności zarządcy albo należności powstałe z czynności dłużnika dokonanych po otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego, niewymagających zezwolenia rady wierzycieli albo zgody nadzorcy sądowego lub dokonanych za zezwoleniem rady wierzycieli, albo zgodą nadzorcy sądowego, jeżeli upadłość ogłoszono w wyniku rozpoznania uproszczonego wniosku o ogłoszenie upadłości;
- należności z tytułu kredytu, pożyczki, obligacji, gwarancji lub akredytyw czy innego finansowania przewidzianego układem przyjętym w postępowaniu restrukturyzacyjnym i udzielonego w związku z wykonaniem takiego układu, jeżeli upadłość ogłoszono w wyniku rozpoznania wniosku o ogłoszenie upadłości złożonego nie później niż 3 miesiące po prawomocnym uchyleniu układu.
Kategoria druga
Kategoria druga stanowi podstawową kategorię. Obejmuje wszystkie inne wierzytelności niewymienione ani w kategoriach pierwszej, ani w kategorii trzeciej i czwartej. Tytułem przykładu, w tej kategorii wymienia się:
- podatki;
- inne daniny publiczne, a także
- pozostałe należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne.
Kategoria trzecia
Jest to tzw. kategoria podporządkowana. Obejmuje ona odsetki od należności ujętych w wyższych kategoriach w kolejności, w jakiej podlega zaspokojeniu kapitał – odsetki ujmowane w tej kategorii nie podlegają zaspokojeniu według zasady proporcjonalności. Ponadto do kategorii trzeciej zalicza się także sądowe i administracyjne kary grzywny, należności z tytułu darowizn oraz należności z tytułu zapisów.
Kategoria czwarta
Jest to również kategoria podporządkowana. Do czwartej kategorii zaspokojenia zalicza się należności wspólników albo akcjonariuszy z tytułu pożyczki lub innej czynności prawnej o podobnych skutkach, w szczególności dostawy towaru z odroczonym terminem płatności dokonanej na rzecz upadłego będącego spółką kapitałową, czyli np. spółką z o.o., spółką akcyjną, w okresie 5 lat przed ogłoszeniem upadłości, wraz z odsetkami.
Określenie wierzytelności
Wierzyciel, który chce odzyskać wierzytelność, winien zgłosić swój udział w postępowaniu upadłościowym. Dzięki temu będzie mógł brać w nim udział. Ustawodawca wskazuje w ustawie – prawo upadłościowe, a dokładnie – w przepisie art. 240, co powinna zawierać treść zgłoszenia. Oprócz tak podstawowych danych jak m.in.: imię i nazwisko wierzyciela, jego nazwa, PESEL, numer w KRS czy też inne dane, które umożliwią jednoznaczną identyfikację, wierzyciel winien podać numer rachunku bankowego, stan sprawy. Ponadto wierzyciel winien dokonać przede wszystkim określenia wierzytelności wraz z należnościami ubocznymi oraz wartość wierzytelności niepieniężnej. Ponadto powinna zostać wskazana także kategoria, do której wierzytelność ma być zaliczona. Celem krótkiego objaśnienia, wskażemy krótko na to, co właściwie należy rozumieć poprzez określenie wierzytelności. Określenie wierzytelności polega na jej sklasyfikowaniu przez podanie danych, które ją zidentyfikują. Wskazuje się, że sposób oznaczenia danej wierzytelności zależny będzie od rodzaju stosunku obligacyjnego, z którego dana wierzytelność wynika. Celem przykładu wskazać można na, chociażby stosunek o charakterze kontraktowym – w tym wypadku określenie wierzytelności będzie polegało na odwołaniu się do umów czy faktur.
W jakiej kolejności zaspokaja się wierzycieli?
Najczęstszym przypadkiem jest sytuacja, w której to dłużnik ma więcej niż jednego wierzyciela. Jak wówczas wygląda kolejność zaspokajania wierzycieli w toku postępowania upadłościowego? Zaspokajanie wierzycieli następuje zgodnie z wyżej wskazanym podziałem na kategorie wierzytelności. Niemniej należy mieć na uwadze, że jeszcze przed pierwszą kategorią, z masy upadłości zaspokaja się w pierwszej kolejności koszty postępowania upadłościowego, zgodnie z art. 343 ust. 1 ustawy prawo upadłościowe oraz inne zobowiązania masy powstałe po ogłoszeniu upadłości. Wskazuje się, że nie tylko korzystają one z pierwszeństwa wynikającego z kolejności zaspokojenia, ale też mogą być zaspokajane na bieżąco, bez potrzeby sporządzania planu podziału.
Jak syndyk dzieli pieniądze między wierzycieli?
W sprawie podziału funduszów masy upadłości to syndyk jako organ postępowania upadłościowego sporządza i składa sędziemu – komisarzowi plan podziału funduszów masy upadłości. Oznacza to, że faktyczne zaspokojenie wierzycieli następuje pod nadzorem sądowym. We wspomnianym planie syndyk określa:
- sumę podlegającą podziałowi;
- wymienia wierzytelności i prawa osób uczestniczących w podziale;
- określa sumę, jaka każdemu z uczestników przypada z podziału;
- wskazuje, które sumy mają być wypłacone, a które i z jakich przyczyn mają być pozostawione w depozycie sądowym lub pozostawione w masie upadłości na zaspokojenie wierzytelności objętych nierozpoznanymi sprzeciwami;
- określa, czy plan podziału jest częściowy, czy ostateczny.
Po zatwierdzeniu planu podziału funduszów masy upadłości przez sędziego – komisarza, to syndyk wykonuje plan podziału poprzez wydanie wierzycielom należnych im kwot lub poprzez przelanie ich na rachunki bankowe wierzycieli.
