Tymczasowe aresztowanie osoby najbliższej, jest nie tylko trudną i przykrą sytuacją dla samego aresztowanego, leczę także jego bliskich, gdyż jest zdarzeniem, które wyrywa naszego bliskiego z normalnego życia, a bliskim uniemożliwia jakiekolwiek formy kontaktu z nim. Zacznijmy jednak od wyjaśnienia, czym jest tymczasowe aresztowanie. Otóż jest to środek zapobiegawczy stosowany zarówno wobec podejrzanego, jak i oskarżonego, który ma zabezpieczyć prawidłowość prowadzonego postępowania. Zważając na fakt, iż zarówno podejrzany, jak i oskarżony jest osobą, wobec której nie został wydany jeszcze żaden prawomocny wyrok skazujący, to należy stwierdzić, iż środek ten jest bardzo poważnym ograniczeniem prawa wolności każdego człowieka.
Procedura tymczasowego aresztowania
Może ono nastąpić jedynie na mocy postanowienia sądu – w postępowaniu przygotowawczym wydaje je sąd rejonowy na wniosek prokuratora, w którego okręgu prowadzone jest postępowanie, a wypadkach niecierpiących zwłoki także inny sąd rejonowy. W przypadku oskarżonego, tj. po wniesieniu aktu oskarżenia do sądu, tymczasowe aresztowanie stosuje sąd, przed którym sprawa będzie rozpoznawana. Po otrzymaniu wniosku oraz wysłuchaniu podejrzanego/oskarżonego sąd ma 24 godziny na jego rozpatrzenie. Jeśli w tym czasie sąd nie wyda postanowienia o zastosowaniu tymczasowego aresztowania wobec podejrzanego/ oskarżonego, to musi go niezwłocznie zwolnić. W przypadku zaś wydania przedmiotowego postanowienia sąd zobowiązany jest do określenia czasu jego trwania, poprzez oznaczenie terminu, do którego aresztowanie ma trwać. Ponadto sąd ma obowiązek uzasadnić swoją decyzję o jego zastosowaniu, w szczególności poprzez wyjaśnienie, dlaczego inne środki zapobiegawcze w tej sytuacji nie były wystarczające w jego ocenie.
Prawa aresztowanego i jego bliskich
Obowiązkiem organów jest niezwłoczne poinformowanie tymczasowo aresztowanego o przysługujących mu prawach i ciążących na nim obowiązkach. Co istotne, korzysta on co najmniej z takich uprawnień, jakie przysługują skazanemu odbywającemu karę pozbawienia wolności w systemie zwykłym w zakładzie karnym typu zamkniętego i nie stosuje się do niego ograniczeń innych niż te, które są konieczne do zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania karnego, utrzymania porządku i bezpieczeństwa w areszcie śledczym oraz zapobieżenia wzajemnej demoralizacji tymczasowo aresztowanych. Przeczytaj więcej na temat, jakie prawa ma oskarżony.
Prawo do kontaktu z obrońcą
Jednym z najważniejszych uprawnień jest umożliwienie tymczasowo aresztowanemu skorzystanie z pomocy profesjonalnego obrońcy. Jeśli go nie posiada albo nie stać go na poniesienie jego kosztów, to ma on prawo uzyskać obrońcę z urzędu. Kto może być obrońcą oskarżonego?
Poinformowanie bliskich
Co więcej, najbliżsi aresztowanego mają prawo wiedzieć o jego tymczasowym aresztowaniu. Zobligowany do ich poinformowania jest sąd, który powiadamia wskazaną przez aresztowanego osobę najbliższą. W razie potrzeby może także zawiadomić szkołę, pracodawcę czy uczelnię.
Prawo do widzenia z osobą bliską
Tymczasowo aresztowanemu przysługuje uprawnienie do co najmniej jednego widzenia w miesiącu z osobą najbliższą. Może być ich więcej, jednak jest to uzależnione od zgody organu prowadzącego postępowanie, tj. prokuratora bądź sądu.
Prawo do kontaktu telefonicznego
Tymczasowo aresztowany sam nie może posiadać żadnych środków łączności, jednak za zgodą organu prowadzącego postępowanie, będzie mógł korzystać z aparatu telefonicznego w areszcie raz dziennie na własny koszt lub na koszt rozmówcy.
Prawo do prowadzenia korespondencji
Najbliżsi muszą wiedzieć, iż prowadzona z tymczasowo aresztowanym korespondencja podlega kontroli i nadzorowi. Niekontrolowana jest tylko korespondencja z ustanowionym obrońcą aresztowanego, a także Rzecznikiem Praw Obywatelskich, Rzecznikiem Praw Dziecka oraz organami ochrony praw człowieka.
Podstawową kwestią, o jakiej należy pamiętać podczas zastosowania środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania, są przysługujące nam w tej sytuacji uprawnienia. W pierwszej kolejności powinniśmy pamiętać o możliwości nawiązania kontaktu z obrońcą, a jeśli go nie mamy to z możliwości jego ustanowienia. Bez jego udziału czy konsultacji, nie powinniśmy podejmować żadnych działań czy składać wyjaśnień, aby nie zaszkodzić sobie na dalszym etapie postępowania. Pierwsze godziny po zatrzymaniu i tymczasowym aresztowaniu to także czas do wskazania osób najbliższych, które mają zostać powiadomione o zaistniałej sytuacji, i miejscu, w którym się znajdujemy. W tym też czasie rolą obrońcy będzie nie tylko podejmowanie możliwie szybkich i skutecznych działań, lecz także bycie łącznikiem pomiędzy tymczasowo aresztowanym a jego najbliższymi, z którymi kontakt ustaje nagle, bez możliwości załatwienia bieżących pilnych spraw życia codziennego, jak choćby przekazania danych dostępowych do rachunku bankowego, czy zapewnienia środków na zaciągnięte zobowiązania.
