Wielokrotnie pracownicy pod wpływem zdenerwowania, stresu, groźby podpisują pewne dokumenty m.in. rozwiązują umowy. Wówczas powstaje pytanie, czy możliwe jest uchylenie skutków takiego oświadczenia woli pracownika?
Aby uzyskać wiedzę na temat wad oświadczenia woli należy sięgnąć po kodeks cywilny. Według art. 82-87 wyżej wymienionej ustawy- nieważne jest oświadczenie woli złożone przez osobę, która nie miała możliwości świadomego i swobodnego podjęcia decyzji i wyrażenia woli oraz dla pozoru. W przypadku błędu, podstępu lub groźby bezprawnej przepisy dają możliwość uchylenia się od skutków takiego oświadczenia. Zgodnie z art. 88 k.c. uchylenie się̨ od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego innej osobie pod wpływem groźby lub błędu, następuje poprzez oświadczenie złożone tej osobie na piśmie. Brak świadomości lub swobody w powzięciu decyzji to przede wszystkim brak zdawania sobie sprawy z własnego postępowania. Dotyczy w szczególności choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego, chociażby nawet przemijającego, zaburzenia czynności psychicznych. Nierzadko zdarza się tak, że pracownik pod wpływem zdenerwowania, bądź stresu podpisuje rozwiązanie umowy za porozumieniem stron. Czy jest to zatem wada oświadczenia woli? Sąd wielokrotnie rozważał kwestie uchylenia skutków oświadczeń woli pracowników ze względu na brak świadomości lub swobody podjęcia decyzji. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 5 grudnia 2002 r. o sygnaturze I PKN 582/01 „ze zdenerwowania pracownicy w chwili składania przez nią oświadczenia woli o rozwiązaniu umowy o pracę na mocy porozumienia stron nie można wywodzić braku możliwości świadomego i swobodnego podjęcia takiej decyzji”. Sąd podkreślił również, że wypowiedzenie umowy o pracę jest zgodną z prawem czynnością prawną, które może wywołać zdenerwowanie pracownika, lecz jego reakcja na nie zależy od predyspozycji osobniczych pracownika. Ponadto, ważne w ustaleniu świadomości pracownika jest nie tylko opinia biegłego, ale również dowód z zeznań świadków. Dzięki nim sąd określi stan emocjonalny i psychiczny pracownika.
Kolejną z wad oświadczenia woli jest błąd. Przez błąd rozumie się niezgodność między obiektywną rzeczywistością, a jej odbiciem w świadomości człowieka. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 19 marca 2002 r. sygn. I PKN 156/01 „Błąd polega nie tylko na mylnym wyobrażeniu o treści złożonego oświadczenia woli (niezgodności między prawidłowo powziętą wolą a wadliwym jej oświadczeniem), ale także na mylnym wyobrażeniu o istniejącym stanie rzeczy.”. Wyrok ten dotyczył pracownicy, która nie wiedząc, że jest w ciąży złożyła „wniosek” o rozwiązaniu umowy za porozumieniem stron. Sąd wówczas orzekł, że pracownica, która nie wiedząc, że jest w ciąży, może się uchylić od skutków tego oświadczenia niezależnie od tego, czy błąd został wywołany przez pracodawcę, czy wiedział on o błędzie lub mógł go z łatwością zauważyć.
Następną z wad oświadczeń woli jest groźba. Przez groźbę rozumie się zapowiedź wyrządzenia komuś jakiegoś zła, w razie gdyby nie dokonał on żądanej czynności prawnej. Zgodnie z orzecznictwem, groźba bezprawna w rozumieniu art. 87 k.c. oznacza zagrożenie podjęcia działania niezgodnego z prawem lub zasadami współżycia społecznego (użycie bezprawnego środka) lub zagrożenie podjęcia działania zgodnego z prawem, ale zmierzającego do osiągnięcia celu niezgodnego z prawem lub zasadami współżycia społecznego (zmierzanie do bezprawnego celu). W orzeczeniu Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 2 listopada 2015 r. (III APa 26/15), sąd podkreślił, że „nie może być uznane za groźbę karalną takie działanie pracodawcy, którym zmierza on do wykorzystania negatywnego dla pracownika, ale jednak legalnego środka dyscyplinarnego, jakim jest zwolnienie pracownika bez wypowiedzenia z winy pracownika (art. 52 k.p.)”.
Warto pamiętać, że zgodnie z art. 88 § 2 kodeksu cywilnego „Uprawnienie do uchylenia się wygasa: w razie błędu – z upływem roku od jego wykrycia, a w razie groźby – z upływem roku od chwili, kiedy stan obawy ustał.”. Po upływie tego terminu, uchylenie się od złożonego przez pracownika oświadczenia będzie nieskuteczne.
