Małoletnie dzieci nie posiadają pełnej zdolności do czynności prawnych. Oznacza to, że nie mogą samodzielnie złożyć oświadczenia o odrzuceniu spadku. Zatem to na przedstawicielach ustawowych dzieci, czyli rodzicach, spoczywa obowiązek, aby dopilnować wszelkich formalności z tym związanych. W niniejszym wpisie przedstawimy, w jaki sposób należy dokonać zrzeczenia się spadku w imieniu małoletniego dziecka, z uwzględnieniem nadchodzących zmian, które wejdą w życie z dniem 15 listopada br. Zapraszamy do lektury!
Czy można odrzucić spadek u notariusza za osobę małoletnią?
Wiemy już, że rodzice małoletniego dziecka mogą odrzucić spadek w jego imieniu, niemniej wymaga to dokonania pewnych formalności. Mianowicie rodzice małoletniego dziecka winni w pierwszej kolejności złożyć wniosek do właściwego sądu rodzinnego o wyrażenie zgody na dokonanie czynności w imieniu małoletniego (tj. odrzucenie spadku). Po uprawomocnieniu się postanowienia, w którym to sąd wyrazi zgodę dla rodzica/rodziców na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego, wówczas mogą oni złożyć w ich imieniu oświadczenie o odrzuceniu spadku.
Pozostaje do rozstrzygnięcia pytanie, czy można odrzucić spadek za osobę małoletnią u notariusza. Stosownie do art. 640 Kodeksu postępowania cywilnego, oświadczenie o prostym przyjęciu spadku lub z dobrodziejstwem inwentarza albo o odrzuceniu spadku może być złożone przed notariuszem lub w sądzie rejonowym, w którego okręgu znajduje się miejsce zamieszkania lub pobytu składającego oświadczenie. Notariusz lub sąd prześle niezwłocznie oświadczenie, wraz z załącznikami, do sądu spadku.
Jak zrzec się spadku w imieniu małoletniego?
Zgodnie z aktualnym brzmieniem przepisów (do 15 listopada br.), w pierwszej kolejności rodzice muszą uzyskać zezwolenie sądu rodzinnego na odrzucenie spadku. Dlatego winni oni złożyć wniosek o zgodę na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego. We wniosku wnioskodawca winien wskazać:
- swoje dane (imię, nazwisko, adres, PESEL, telefon/adres mailowy),
- dane uczestnika postępowania, czyli drugiego rodzica (imię, nazwisko, adres, PESEL, telefon/adres mailowy),
- dane małoletniego (imię, nazwisko, adres, PESEL),
- imię i nazwisko spadkodawcy, datę jego śmierci, miejsce jego ostatniego zamieszkania, składniki majątku, jakie pozostawił, informacje o długach,
- wskazanie na datę i miejsce odrzucenia spadku przez danego rodzica, który wnioskuje w imieniu małoletniego dziecka o odrzucenie spadku,
- podpis wnioskodawcy,
- załączniki (o których więcej w dalszej części wpisu).
Opłata od wniosku jest stała i wynosi 100 zł.
Należy pamiętać, że termin na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego wynosi 6 miesięcy od chwili, w której to przedstawiciel ustawowy dziecka dowiedział się o tytule powołania małoletniego do spadku. Decydującym jest zatem moment, w którym rodzic lub opiekun prawny dziecka dowiedział się o tym, że jest ono jednym ze spadkobierców. Termin ten jest zawity. Jego przekroczenie skutkuje dla małoletniego uznaniem spadku za przyjęty z dobrodziejstwem inwentarza (tak: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 września 2015 r., sygn.: V CSK 686/14).
Uwaga, zmiany – czyli łatwiejsze odrzucenie spadku za małoletnie dziecko
W kontekście omawianego zagadnienia, należy mieć na uwadze ważną nowelizację w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym, która wchodzi z dniem 15 listopada br. Mianowicie w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym, do art. 101 dodany zostanie § 4 w następującym brzmieniu: “Jeżeli dziecko jest powołane do dziedziczenia wskutek uprzedniego odrzucenia spadku przez rodzica, to czynność polegająca na odrzuceniu spadku w imieniu dziecka przez rodzica, któremu w tym zakresie przysługuje władza rodzicielska, gdy jest dokonywana za zgodą drugiego z rodziców, któremu również w tym zakresie przysługuje władza rodzicielska, albo gdy jest dokonywana wspólnie, nie wymaga zezwolenia sądu opiekuńczego albo, w przypadkach wskazanych w art. 6401 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego, sądu spadku – jeżeli spadek odrzucają inni zstępni rodziców tego dziecka. W przypadku braku porozumienia rodziców stosuje się przepis § 3”.
Co to oznacza w praktyce? Mianowicie zgodnie z powyższym, nie będzie wymagało zezwolenia sądu opiekuńczego (sądu spadku) odrzucenie spadku przez rodzica za zgodą drugiego rodzica. Nadto takiej zgody ma też nie wymagać (z zastrzeżeniem wyjątków) wspólne odrzucenie spadku przez rodziców. Zgoda sądu będzie jednak wymagana, jeśli inny zstępny rodziców tego dziecka przyjmuje spadek.
Odnośnie co do treści wspomnianego art. 6401 Kodeksu postępowania cywilnego, który również wchodzi w życie z dniem 15 listopada br., zezwolenie na dokonanie czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka lub osoby pozostającej pod opieką w postaci prostego przyjęcia lub odrzucenia spadku, w toku postępowania o stwierdzenia nabycia spadku, wydaje sąd spadku. Jednocześnie z chwilą wszczęcia postępowania o stwierdzenie nabycia spadku wniosek o zezwolenie na dokonanie czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka, złożony do sądu opiekuńczego, przekazuje się do dalszego rozpoznania sądowi spadku.
Jakie dokumenty do wniosku o odrzucenie spadku w imieniu małoletniego?
Do wniosku o odrzucenie spadku w imieniu małoletniego niezbędne będzie złożyć w formie załącznika także:
- akt urodzenia dziecka,
- akt zgonu osoby, po której ma być odrzucony spadek,
- potwierdzenie uiszczenia opłaty w wysokości 100 zł.