Odrzucenie spadku skutkuje rezygnacją ze spadku i wówczas nabywający nie przejmuje żadnych aktywów ani pasywów składających się na spadek. Zasadniczo oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu 6 miesięcy od dnia, w którym jako spadkobierca dowiedziałeś się o tytule powołania. Nadmienić należy, że jest to termin zawity. Jednocześnie brak oświadczenia spadkobiercy w tym terminie jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Czy jednak istnieje jakakolwiek możliwość odrzucenia spadku po wskazanym wyżej terminie? Na powyższe pytanie spróbujemy odpowiedzieć w ramach niniejszego wpisu!
Tak, istnieje możliwość odrzucenia spadku po terminie (tj. po 6 miesiącach). Zgodnie z art. 1019 § 1 Kodeksu cywilnego, może to nastąpić w przypadku, gdy oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku było spowodowane wadami oświadczenia woli takimi jak:
- błąd;
- groźba.
Również w sytuacji, gdy spadkobierca, który pod wpływem błędu lub groźby nie złożył żadnego oświadczenia w terminie, może w powyższy sposób uchylić się od skutków prawnych niezachowania terminu (art. 1019 § 2 Kodeksu cywilnego).
Błąd
Pod pojęciem błędu należy rozumieć mylne wyobrażenie o rzeczywistości. W kontekście możliwości odrzucenia spadku po terminie błąd może dotyczyć braku wiedzy o rzeczywistym stanie majątku spadkowego, który nie jest wynikiem braku staranności po stronie spadkobiercy, np. istnienia lub nieistnienia w tej masie majątkowej określonych aktywów i pasywów. Powyższe potwierdza także Sąd Najwyższy w swoich Postanowieniach: Postanowienie SN z dnia 1 grudnia 2011 r., sygn.: I CSK 85/11 czy Postanowienie SN z dnia 30 czerwca 2005 r., sygn..: IV CK 799/04. Najczęściej błąd dotyczy wartości obciążających go długów spadkowych. Ponadto błąd może dotyczyć także mylnej kalkulacji wartości aktywów czy pasywów. Błąd na gruncie art. 1019 Kodeksu cywilnego powinien być błędem istotnym, a więc uzasadniającym przypuszczenie, że gdyby składający oświadczenie (czy też zaniechujący złożenia tego oświadczenia) nie działał pod wpływem błędu i oceniał sprawę rozsądnie, wówczas nie złożyłby oświadczenia woli o takiej treści (czy też nie zaniechałby tego obowiązku).
Groźba
Groźba ma miejsce wówczas, kiedy złożenie (bądź niezłożenie) oświadczenia woli następuje pod wpływem bezprawnej groźby drugiej strony lub osoby trzeciej. Wówczas osoba składająca oświadczenie woli składa je (bądź nie składa) w obawie przed zrealizowaniem negatywnych następstw osobistych lub majątkowych. Celem przykładu – spadkobierca nie odrzucił spadku z dochowaniem terminu, ponieważ grożono mu czy też osobom bliskim podjęciem działań sprzecznych z obowiązującym prawem, np. pobiciem, zniszczeniem mienia, jeżeli spadkobierca złożyłby oświadczenie o odrzuceniu spadku. Wskazuje się, że groźba musi stanowić kluczową przyczynę podjęcia decyzji o złożeniu (niezłożenia) oświadczenia.
Odrzucenie spadku po terminie – jakie działania podjąć?
W przypadku odrzucenia spadku po 6 miesiącach od dnia, w którym dowiedziałeś się jako spadkobierca o tytule powołania – należy złożyć wniosek do sądu o zatwierdzenie uchylenia się od skutków prawnych niezłożenia w terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku i o przyjęcie oświadczenia o odrzuceniu spadku. Oczywiście wniosek należy odpowiednio uzasadnić, powołując się na przyczynę uchybienia terminowi, czyli wskazane wyżej wady oświadczenia woli w postaci błędu lub groźby. Zgodnie z art. 1019 § 3 Kodeksu cywilnego, uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku wymaga zatwierdzenia przez sąd. Zgodnie z art. 88 § 2 Kodeksu cywilnego, uprawnienie do uchylenia się wygasa: w razie błędu – z upływem roku od jego wykrycia, a w razie groźby – z upływem roku od chwili, kiedy stan obawy ustał.
