W ostatnich doniesienia medialnych coraz częściej mogli Państwo usłyszeć o Trybunale Stanu zarówno w kontekście byłych, jak i obecnie piastujących wysokie stanowiska polityków. W niniejszym wpisie opiszemy pokrótce jaką rolę pełni Trybunał Stanu, a także jakie kary może wymierzyć Trybunał Stanu, tj. czy może „skazać na więzienie”. Zapraszamy do lektury.
Czym zajmuje się Trybunał Stanu?
Trybunał Stanu jest to organ władzy sądowniczej, przed którym mogą zostać pociągnięci do odpowiedzialności osoby pełniące wysokie stanowiska urzędowe za naruszenie Konstytucji lub ustawy, w związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urzędowania (delikt konstytucyjny). Ustawa z dnia 26 marca 1982 r. o Trybunale Stanu w art. 1 ust. 1 wymienia osoby ponoszące odpowiedzialność konstytucyjną za popełniony delikt. Są to:
- Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej;
- Prezes Rady Ministrów oraz członkowie Rady Ministrów;
- Prezes Narodowego Banku Polskiego;
- Prezes Najwyższej Izby Kontroli;
- członkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji;
- osoby, którym Prezes Rady Ministrów powierzył kierowanie ministerstwem;
- Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych.
W pewnym zakresie odpowiedzialność przed Trybunałem Stanu ponoszą także posłowie i senatorowie (art. 1 ust. 2 ustawy o Trybunale Stanu).
Kto wchodzi w skład Trybunału Stanu?
Stosownie do art. 15 ust. 1 ustawy o Trybunale Stanu, w skład Trybunału Stanu mogą być wybrani obywatele polscy korzystający z pełni praw publicznych, niekarani sądownie, niezatrudnieni w organach administracji rządowej. Z kolei art. 199 ust. 1 Konstytucji RP stanowi, że Trybunał Stanu składa się z przewodniczącego, 2 zastępców przewodniczącego i 16 członków wybieranych przez Sejm spoza grona posłów i senatorów na czas kadencji Sejmu. Zastępcy przewodniczącego Trybunału oraz co najmniej połowa członków Trybunału Stanu powinni mieć kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska sędziego. Co istotne, przewodniczącym Trybunału Stanu jest Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego.
Jakie kary może nałożyć Trybunał Stanu?
Trybunał Stanu może orzec:
- utratę czynnego i biernego prawa wyborczego w wyborach Prezydenta, w wyborach do Sejmu i do Senatu, w wyborach do Parlamentu Europejskiego oraz w wyborach organów samorządu terytorialnego,
- zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk lub pełnienia funkcji związanych ze szczególną odpowiedzialnością w organach państwowych i w organizacjach społecznych;
- utratę wszystkich albo niektórych orderów, odznaczeń i tytułów honorowych.
W przypadku naruszenia zakazów określonych w art. 107 ust. 1 Konstytucji RP (przepis ten stanowi o zakazie prowadzenia działalności gospodarczej przez posłów z osiągnięciem korzyści z majątku Skarbu Państwa lub samorządu terytorialnego ani nabywać tego majątku), Trybunał Stanu orzeka pozbawienie mandatu poselskiego. Co istotne, kary dotyczące utraty praw i zakazów – mogą być orzekane na czas od 2 do 10 lat.
W odniesieniu do Prezydenta RP – za naruszenie Konstytucji, ustawy, za popełnienie przestępstwa lub przestępstwa skarbowego, Trybunał Stanu orzeka złożenie urzędu, a w odniesieniu do pozostałych osób, np. Prezesa Rady Ministrów bądź członków Rady Ministrów – utratę zajmowanego stanowiska, z którego pełnieniem związana jest odpowiedzialność przed Trybunałem Stanu.
Warto nadmienić, że osoba skazana wyrokiem Trybunału Stanu nie może skorzystać z aktu łaski Prezydenta RP.
Odpowiadając na pytanie postawione w tytule niniejszego wpisu, zasadniczo Trybunał Stanu nie może skazać żadnej z ww. osób, które mogą być pociągnięte do odpowiedzialności za delikt konstytucyjny, na karę pozbawienia wolności.
Przeczytaj więcej na temat warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności.
