W każdej sprawie cywilnej, która trafiła na wokandę, można żądać udzielenia przez sąd zabezpieczenia. Jest to pojęcie dość powszechne, ale czy tak naprawdę wiemy co się pod nim kryje? Odpowiedzmy sobie zatem czym jest owe zabezpieczenie. Większość osób, która musiała dochodzić swoich racji przed sądem, zapewne mogła mieć do czynienia z tym terminem , bądź zna go chociaż ze słyszenia. Sama nazwa tej instytucji, bez wgłębienia się w jej istotę, niewiele jednak może nam mówić, oczywiście poza tym, że nas przed czymś zabezpiecza. Tylko przed czym?
Najlepiej określić to na przykładzie, kiedy dochodzimy od naszego dłużnika roszczenia pieniężnego. Powszechnie wiadomo, że spory sądowe trwają długo, a nawet mogą ciągnąć się latami, zależnie od okoliczności sprawy i danego sądu. W tym czasie na „kochany” dłużnik może najzwyczajniej sprzedać/upłynnić swój majątek i w konsekwencji utracić zdolność do spłaty zaciągniętych zobowiązań, w tym naszego. Zatem nawet jeśli otrzymamy prawomocny wyrok zasądzający od dłużnika na naszą rzecz sumę zadłużenia wraz ze wszystkimi kosztami sądowymi które ponieśliśmy i odsetkami, to i tak finalnie możemy nie odzyskać naszych pieniędzy. Dzieje się tak dlatego, że sam prawomocny wyrok nie daje nam gwarancji ich odzyskania. Oczywiście dłużnik może na podstawie samego wyroku dobrowolnie spełnić zasądzone zobowiązanie, jednak w wielu przypadkach trzeba go do tego przymusić za pośrednictwem komornika. Występujemy zatem do sądu o nadanie naszemu wyrokowi klauzuli wykonalności i po jej nadaniu, mając tytuł wykonawczy (wyrok zaopatrzony w klauzulę wykonalności) kierujemy się do komornika, który wszczyna postępowanie egzekucyjne. Jeśli okaże się w tym postępowaniu, że dłużnik nie posiada majątku, z którego moglibyśmy zaspokoić nasze roszczenie, to komornik umorzy postępowanie egzekucyjne jako bezskuteczne, w konsekwencji czego nie tylko nie odzyskamy naszych pieniędzy, lecz także poniesiemy dodatkowe koszty ich dochodzenia, w postaci kosztów postępowania sądowego, w tym oczywiście też pełnomocnika jeśli korzystamy z jego fachowej pomocy oraz kosztów postępowania egzekucyjnego, ponieważ komornik też nie ruszy naszej sprawy bo opłacenia zaliczki na jego wydatki. Tak więc samo doczekanie się korzystnego dla nas prawomocnego wyroku może być powodem do radości, jednak czasami może się okazać, że ta radość jest przedwczesna. Aby jednak tak się nie stało, należy od samego początku zadbać o nasze interesy w należyty sposób. I tutaj właśnie kłania się nam „gwiazda” naszego dzisiejszego artykułu, czyli zabezpieczenie.
Podsumowując zatem powyższy wywód, w najprostszym ujęciu zabezpieczenie roszczeń w postępowaniu sądowym zapobiega/chroni nas przed wyzbyciem się majątku przez dłużnika w trakcie toczącego się postępowania sądowego. Z tego też względu tak ważne jest abyśmy zadbali o zabezpieczenie naszego roszczenia już na samym początku, aby nie dopuścić do rozczarowania i strat, które mogą spotkać nas na końcu.
Przyjrzyjmy się zatem warunkom jego uzyskania. Pierwszym jest uprawdopodobnienie roszczenia, co sprowadza się do wykazania okoliczności faktycznych wskazujących, że przysługuje nam określone roszczenie względem dłużnika, tj. np fakt zawarcia umowy i nie wywiązania się z jej warunków przez dłużnika. Drugi zaś uprawdopodobnienie naszego interesu prawnego, który istnieje wtedy, gdy brak zabezpieczenia uniemożliwi lub poważnie utrudni wykonanie zapadłego orzeczenia lub osiągnięcie celu postępowania. O ile pierwszy warunek jest dość oczywisty i nie powinien nastręczać żadnych kłopotów, to w drugim przypadku możemy mieć trudności w uprawdopodobnieniu, że brak udzielenia zabezpieczenia spowoduje brak możliwości przeprowadzenia skutecznej egzekucji na majątku dłużnika. Co istotne jednak, stosownie do treści art. 243 k.p.c. ilekroć ustawa przewiduje uprawdopodobnienie zamiast dowodu, nie jest konieczne zachowanie szczegółowych przepisów o postępowaniu dowodowym, co oznacza, że nie musimy zatem przestawiać dla osiągnięcia oczekiwanych przez siebie skutków procesowych dowodów swoich twierdzeń.
Należy mieć też na uwadze, iż od 1 stycznia 2020 r. ustawodawca znacząco ułatwił spełnienie przesłanki interesu prawnego w uzyskaniu zabezpieczenia, w przypadku, gdy dochodzimy należności zapłaty z tytułu transakcji handlowej w rozumieniu ustawy z dnia 8 marca 2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych. Wówczas interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia uważa się za uprawdopodobniony, pod warunkiem, że w wartość tej transakcji nie przekracza siedemdziesięciu pięciu tysięcy złotych, a dochodzona należność nie została uregulowana i od dnia upływu terminu jej płatności upłynęły co najmniej trzy miesiące.
Sądem właściwym do rozpoznania wniosku o udzielenie zabezpieczenia jest sąd cywilny, do którego właściwości należy rozpoznanie sprawy w pierwszej instancji, zazwyczaj więc będzie to sąd właściwy dla miejsca zamieszkania lub siedziby pozwanego. Wniosek taki powinien wskazywać sposób zabezpieczenia naszego roszczenia. Jeżeli chodzi o zabezpieczenie roszczeń pieniężnych to możemy to możemy je zabezpieczyć poprzez:
- zajęcie ruchomości, wynagrodzenia za pracę, wierzytelności z rachunku bankowego albo innej wierzytelności lub innego prawa majątkowego;
- obciążenie nieruchomości obowiązanego hipoteką przymusową;
- ustanowienie zakazu zbywania lub obciążania nieruchomości, która nie ma urządzonej księgi wieczystej lub której księga wieczysta zaginęła lub uległa zniszczeniu;
- obciążenie statku albo statku w budowie hipoteką morską;
- ustanowienie zakazu zbywania spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu;
- ustanowienie zarządu przymusowego nad przedsiębiorstwem lub gospodarstwem rolnym obowiązanego albo zakładem wchodzącym w skład przedsiębiorstwa lub jego częścią albo częścią gospodarstwa rolnego obowiązanego.
