Generalna zasada wynikająca z Kodeksu pracy głosi, że za pracę w godzinach nadliczbowych, oprócz normalnego wynagrodzenia, przysługuje m.in. dodatek w wysokości 100% wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w nocy, w niedziele i święta niebędące dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy, oraz w dniu wolnym od pracy udzielonym pracownikowi w zamian za pracę w niedzielę lub w święto, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy. Tym samym pojawia się zapytanie, czy również kierownik ma prawo do nadgodzin? Czy wówczas przysługuje mu dodatek do wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych? Czy może tylko pracownicy mają prawo do nadgodzin? Zapraszamy do dalszej lektury!
Ową kwestię reguluje prawo pracy. Z art. 1514 § 1 Kodeksu pracy wynika, że pozbawieni zostali dodatkowego wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych dwie grupy pracowników:
Pod pojęciem pracowników zarządzających zakładem pracy w imieniu pracodawcy należy rozumieć, zgodnie z art. 128 § 2 pkt 2 Kodeksu pracy pracowników kierujących jednoosobowo zakładem pracy i ich zastępców lub pracowników wchodzących w skład kolegialnego organu zarządzającego zakładem pracy oraz głównych księgowych.
Z brzmienia przepisów Kodeksu pracy nie wynika jakiekolwiek wykluczenie wystąpienia godzin nadliczbowych. Tym samym odpowiadając na pytanie tytułowe – tak, kadra kierownicza może mieć nadgodziny. Co więcej, sam przepis art. 1514 §1 Kodeksu pracy wskazuje na to, że jeżeli kadra kierownicza w razie konieczności wykonuje pracę poza normalnymi godzinami pracy – wówczas następuje to bez prawa do wynagrodzenia czy dodatku. Tym samym użyty w § 1 zwrot „wykonują w razie konieczności” oznacza, że przepis ten wprowadza przesłankę obowiązku wykonywania pracy poza normalnymi godzinami pracy w razie potrzeby. Wymaganie większej dyspozycyjności od kierowników jest uzasadnione ich rodzajem pracy.
Jednocześnie należy mieć na uwadze, że czas pracy osób zatrudnionych na stanowiskach kierowniczych powinien być planowany w taki sposób, aby mogli oni wykonywać swoje zadania w kodeksowych normach czasu pracy (tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 13 lutego 2014 r., sygn.: III APa 63/13). Ponadto wskazuje się także w orzecznictwie sądów na to, że pełnienie funkcji kierowniczych nie upoważnia pracodawcy do stosowania takich rozwiązań organizacyjnych, które w samym założeniu miałyby rodzić konieczność stałego wykonywania pracy w godzinach nadliczbowych. W przypadku, gdyby pracodawca regularnie doprowadzał do konieczności wykonywania pracy w godzinach nadliczbowych – wówczas będzie przysługiwało kadrze kierowniczej prawo do wynagrodzenia oraz dodatek za pracę, o czym więcej – w dalszej części wpisu.
W kontekście czasu pracy kadry kierowniczej a wynagrodzenia należy poruszyć kwestię systematycznego wykonywania nadgodzin przez wspomnianą kadrę. Z orzecznictwa Sądu Najwyższego wynika, że osoby zatrudnione na stanowiskach kierowniczych nie mogą być pozbawione prawa do wynagrodzenia oraz dodatku za pracę w godzinach nadliczbowych, jeżeli wskutek niezależnej od nich wadliwej organizacji pracy są zmuszone do systematycznego przekraczania obowiązujących norm czasu pracy (tak: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 marca 2014 r., sygn.: II PK 135/13, oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 kwietnia 2011 r., II PK 254/10).
Jednocześnie stosownie do art. 1544 § 2 Kodeksu pracy kierownikom wyodrębnionych komórek organizacyjnych za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w niedzielę i święto przysługuje prawo do wynagrodzenia oraz dodatku z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych, jeżeli w zamian za pracę w takim dniu nie otrzymali innego dnia wolnego od pracy.
Ponadto w przypadku wykonywania przez np. głównego księgowego stałej pracy szeregowego pracownika, czyli pracującego w warunkach ukrytej pracy rotacyjnej – wówczas również nie ma zastosowania wspomniany wyżej art. 1514 § 1 Kodeksu pracy, który nie przewiduje prawa do wynagrodzenia oraz dodatku za pracę w godzinach nadliczbowych.
Jednocześnie warto wspomnieć, że w przypadku drugiej grupy pracowników, czyli kierowników wyodrębnionych komórek organizacyjnych, w której to występują kierownicy najniższego szczebla, np. brygadziści – wówczas dodatek do wynagrodzenia przysługuje, gdyż wpływ brygadzistów na organizację czasu pracy jest niewielki i w zasadzie wykonują taką samą pracę jak ich podwładni.
Dowiedz się, co robić, jeśli pracodawca nie zapłacił za nadgodziny.
