Z dnia na dzień kontaktuje się z nami brat, siostra, z którymi nie widzieliśmy się od lat ani podejmowaliśmy kontaktu. Dowiadujemy się, że z powodu trudnej sytuacji materialnej oczekuje od nas wsparcia finansowego w określonej kwocie miesięcznej. Co wówczas? Czy jest to słuszne żądanie? W niniejszym wpisie omówimy kwestię alimentów od rodzeństwa. Zapraszamy do dalszej lektury!
Czy istnieje obowiązek alimentacyjny wobec rodzeństwa?
Jak najbardziej, obowiązek alimentacyjny również istnieje wobec rodzeństwa. Powyższe wynika z art. 128 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, który to stanowi, że obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania (obowiązek alimentacyjny) obciąża:
- krewnych w linii prostej oraz
- rodzeństwo.
Oczywiście, najczęściej, gdy słyszymy o alimentach – słyszymy wówczas o konfiguracji, że to rodzice względem dzieci są obowiązani do świadczeń alimentacyjnych albo ewentualnie dzieci względem rodziców. Niemniej obowiązek alimentacji może pojawić się również w przypadku rodzeństwa.
Kiedy przysługują alimenty od rodzeństwa?
Alimenty od rodzeństwa przysługują, gdy uprawniony pozostaje w niedostatku. Samo pojęcie niedostatku nie występuje tylko wtedy, gdy uprawniony do alimentacji nie posiada żadnych środków finansowych, które umożliwiałyby mu utrzymanie. Niedostatek określa również taką sytuację materialną osoby uprawnionej, gdy nie jest ona w stanie zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeb.
Istotnym jest również zwrócić uwagę na art. 129 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, który to stanowi o kolejność osób zobowiązanych do alimentacji. Obowiązek alimentacyjny obciąża zstępnych (dzieci, wnuki) przed wstępnymi (rodzice, dziadkowie), a wstępnych przed rodzeństwem; jeżeli jest kilku zstępnych lub wstępnych – obciąża bliższych stopniem przed dalszymi. Oznacza to, że uprawniony do alimentacji nie może sobie dowolnie wybrać osoby, od której będzie dochodził świadczeń alimentacyjnych, od której będzie mógł uzyskać “najwięcej”. Tym samym oznacza to, że możliwość dochodzenia alimentów od rodzeństwa jest poniekąd pomocniczym wyjściem dla osoby uprawnionej, a w pierwszej kolejności obowiązek alimentacji będzie dochodzony według wyżej omówionych reguł.
Co zrobić, żeby nie płacić alimentów na rodzeństwo?
Zgodnie z art. 134 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, w stosunku do rodzeństwa zobowiązany może uchylić się od świadczeń alimentacyjnych, jeżeli są one połączone z nadmiernym uszczerbkiem dla niego lub dla jego najbliższej rodziny. Z przytoczonego przepisu wynika, że uchylenie się od obowiązku alimentacyjnego względem rodzeństwa będzie możliwe dopiero przy spełnieniu przesłanek w nim wskazanych. Jednocześnie wskazuje się, że przytoczona regulacja stanowi wyjątek – zobowiązani w linii prostej pokrewieństwa mogą uchylić od obowiązku alimentacyjnego wyłącznie, jeżeli żądanie alimentów jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.
W kontekście powyższego oznacza to, że uchylenie się od obowiązku alimentacyjnego względem rodzeństwa jest możliwe jedynie wówczas, gdy zadośćuczynienie temu obowiązkowi nie tyle stanowi jakikolwiek uszczerbek dla samego zobowiązanego lub jego rodziny, ile może być zakwalifikowany jako nadmierny. Pojęcie nadmiernego uszczerbku jest rozumiane w ten sposób, że spełnianie świadczeń alimentacyjnych na rzecz rodzeństwa wywołałoby istotne (dotkliwe) obniżenie stopy życiowej zobowiązanego i jego najbliższej rodziny.
Oznacza to, że sąd, nawet jeśli stwierdzi, że dana osoba ubiegająca się o alimenty – faktycznie popadła w niedostatek z przyczyn niezależnych od niej samej i jest uprawniona do alimentacji od rodzeństwa – sąd dodatkowo zbada, czy zadośćuczynienie temu obowiązkowi nie spowoduje nadmiernego uszczerbku dla danej osoby czy jej rodziny.
