Poręczenie majątkowe jest to samodzielny środek zapobiegawczy. Jego głównym celem jest zapewnienie właściwego toku postępowania, a także obecności i udziału podejrzanego. Jednocześnie może być on stosowany łącznie z innymi środkami o charakterze nieizolacyjnym. Poręczenie majątkowe może zostać złożone przez samego oskarżonego, jak i przez osobę trzecią (zarówno osobę fizyczną, jak i prawną). W niniejszym wpisie omówimy między innymi, w jaki sposób działa poręczenie majątkowe, co może (albo i nie może!) być przedmiotem poręczenia, a także kwestię jego zwrotu. Zapraszamy do zapoznania się z dalszą częścią wpisu.
Jak działa poręczenie majątkowe?
Poręczenie majątkowe stosuje sąd, a w postępowaniu przygotowawczym także prokurator. Co istotne, sąd również może stosować poręczenie majątkowe w postępowaniu przygotowawczym wtedy, gdy odmawia zastosowania tymczasowego aresztowania lub jego przedłużenia bądź, gdy rozpoznaje zażalenie na postanowienie w przedmiocie tymczasowego aresztowania.
Polega ono (najczęściej!) na wpłacie określonej kwoty na konto bankowe prokuratury lub sądu celem zagwarantowania prawidłowego toku postępowania.
Co może być poręczeniem majątkowym?
Zgodnie z art. 266 § 1 Kodeksu postępowania karnego, poręczenie majątkowe może być złożone w postaci:
- pieniędzy (pieniądz polski lub obcy, a także międzynarodowe jednostki rozliczeniowe),
- papierów wartościowych (m.in. weksle, czeki, akcje, obligacje),
- zastawu lub
- hipoteki (obejmującej nieruchomość, użytkowanie wieczyste, własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego, hipoteka morska).
Przedmiotem poręczenia może być np. tylko pieniądz polski lub może być ono w kilku formach (np. zastaw i hipoteka, pieniądz polski i obcy). Należy mieć także na uwadze, że przedmiot poręczenia może zmienić się w toku procesu (zarówno na wniosek poręczyciela, jak i z inicjatywy samego organu procesowego).
Co nie może być przedmiotem poręczenia?
Wskazuje się w literaturze, że nie jest dopuszczalne ustanowienia poręczenia majątkowego w postaci hipoteki na nieruchomości, która jest przedmiotem współwłasności łącznej, w sytuacji, jeżeli jeden ze współwłaścicieli sprzeciwia się temu, gdyż cała nieruchomość zostałaby obciążona hipoteką. Ponadto nie można złożyć poręczenia w postaci kryptowaluty Bitcoin.
Czy poręczenie majątkowe jest zwracane?
Stosownie do treści art. 269 § 2 Kodeksu postępowania karnego, z chwilą ustania poręczenia majątkowego przedmiot poręczenia zwraca się, a sumę poręczenia zwalnia się, pod tym jednak warunkiem, że w razie prawomocnego skazania oskarżonego na karę pozbawienia wolności następuje to z chwilą rozpoczęcia odbywania przez niego kary.
Ustanie poręczenia majątkowego następuje między innymi w razie:
- uniewinnienia oskarżonego,
- umorzenia postępowania,
- warunkowego umorzenia postępowania,
- rozpoczęcia wykonywania orzeczonej kary,
- zmiany poręczenia majątkowego na inny środek zapobiegawczy.
Z chwilą ustania poręczenia majątkowego jest ono zwracane poręczycielowi.
Jak ustala się wysokość poręczenia majątkowego?
Nie ma na to jednoznacznej odpowiedzi – jest to kwestia indywidualna i zależna od kilku czynników. Mianowicie ustawodawca w art. 266 § 2 Kodeksu postępowania karnego wskazał, że przy zastosowaniu poręczenia majątkowego należy mieć na względzie:
- sytuację materialną oskarżonego i składającego poręczenie majątkowe,
- wysokość wyrządzonej szkody oraz
- charakter popełnionego czynu.
Ponadto w postanowieniu o zastosowaniu poręczenia majątkowego należy określić jego wysokość, rodzaj (czyli przedmiot poręczenia) i warunki, a w szczególności termin złożenia przedmiotu poręczenia.
Kluczowe jest to, aby wartość poręczenia majątkowego była tak oznaczona, aby możliwość przepadku motywowała podejrzanego do powstrzymania się od bezprawnych działań mogących utrudnić prowadzenie postępowania. Jednocześnie należy pamiętać o tym, że należy mieć też na względzie wyżej wymienione okoliczności, aby podejrzany faktycznie był w stanie daną kwotę uiścić.
Kancelaria Radców Prawnych Marcin Chowaniec specjalizuje się m.in. w prawie karnym. Zachęcamy do skorzystania z usług radcy prawnego Toruń, który rozwieje wszelkie Państwa wątpliwości w powyżej przedstawionym temacie.
