Nierzadko zdarzają się sytuacje, w których dochodzi do transakcji handlowej, a klient, pomimo spełnienia świadczenia, usługi oraz licznych wezwań, nie opłaca faktury. Wówczas pojawia się możliwość rozwiązania tego problemu poprzez drogę sądową. Przedsiębiorcą wówczas oprócz należności głównej należy się rekompensata. W jaki sposób można ją uzyskać oraz w jakiej wysokości?
Czym są transakcje handlowe?
Należy rozpocząć od samej definicji transakcji handlowej. Dyrektywa 2011/7 pojęcie „transakcji handlowych” definiuje w art. 2 pkt, jako „transakcje między przedsiębiorstwami lub między przedsiębiorstwami a organami publicznymi, które prowadzą do dostawy towarów lub świadczenia usług za wynagrodzeniem”.
Kto jest uprawniony do ubiegania się o rekompensatę?
Uprawnionymi do ubiegania się o rekompensatę za koszty odzyskiwania należności mają podmioty wymienione w art. 2 ustawy z dnia 8 marca 2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych. Są to głównie przedsiębiorcy. Zgodnie z art. 4 Prawa przedsiębiorców, przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, wykonująca działalność gospodarczą oraz wspólnicy spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej.
W jakiej wysokości jest rekompensata?
Art. 10 ustawy z dnia 8 marca 2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych reguluje zwrot kosztów odzyskiwania należności. Wskazuje on, iż wierzycielowi, od dnia nabycia uprawnienia do odsetek, o których mowa w art. 7 ust. 1 lub art. 8 ust. 1 w tejże ustawie, przysługuje od dłużnika, bez wezwania, rekompensata za koszty odzyskiwania należności. Rekompensata ta stanowi równowartość kwoty:
• 40 euro – gdy wartość świadczenia pieniężnego nie przekracza 5000 złotych;
• 70 euro – gdy wartość świadczenia pieniężnego jest wyższa niż 5000 złotych, ale niższa niż 50 000 złotych;
• 100 euro – gdy wartość świadczenia pieniężnego jest równa lub wyższa od 50 000 złotych.
Jak obliczyć te wartości? Równowartość kwot rekompensaty, podanych powyżej, jest ustalana przy zastosowaniu średniego kursu euro ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski ostatniego dnia roboczego miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym świadczenie pieniężne stało się wymagalne. Oprócz powyższych kwot wierzycielowi przysługuje zwrot, w uzasadnionej wysokości, poniesionych kosztów odzyskiwania należności przewyższających równowartość 40 euro, jeśli rzeczywiście poniesione koszty odzyskiwania należności przekraczają tę kwotę.
Kiedy należy się rekompensata za koszty odzyskiwania należności?
W jaki sposób ubiegać się o nią? Rekompensatę można uzyskać w drodze postępowania. Najlepiej, aby ubiegać się o nią już w samym pozwie o należność główną. Przesłanką do nabycia przez wierzyciela uprawnienia do domagania się rekompensaty za koszty odzyskiwania należności jest popadnięcie przez dłużnika w opóźnienia w zapłacie. Rekompensata należy się z samego faktu opóźnienia, nawet jeśli wierzyciel nie poniósł kosztów odzyskiwania należności. Roszczenie o zapłatę należności z tytułu stałej rekompensaty powstaje i staje się wymagalne bez konieczności wezwania do jego zapłaty.
Nabycie prawa do rekompensaty nie jest uzależnione od poniesienia przez wierzyciela jakichkolwiek kosztów związanych z odzyskiwaniem należności. Brak takich kosztów nie będzie też automatycznie wyłączał uprawnienia wierzyciela do uzyskania należności z tytułu stałej rekompensaty. Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 11 grudnia 2015 r., III CZP 94/15, podkreślił, że wierzycielowi zawsze należy się stała rekompensata za koszty odzyskiwania należności, gdy nabył uprawnienie do odsetek. W tej samej uchwale sąd uznał, iż rekompensata za koszty odzyskiwania należności w wysokości 40 euro, przysługuje wierzycielowi bez konieczności wykazania, że koszty te zostały poniesione. Ustawodawca przyjął regułę, że w związku z opóźnieniem w zapłacie należności z tytułu jednej transakcji handlowej przysługuje jedno roszczenie o zapłatę rekompensaty za koszty odzyskiwania należności. Oznacza to, iż w przypadku, gdy strony łączyły cztery transakcje handlowe, wówczas należy naliczyć cztery rekompensaty. Jak podkreślił Trybunał Sprawiedliwości w wyroku z dnia 4 maja 2023 r., C 78/22,: „zgodnie z artykułem 6 ust. 1 dyrektywy nr 2011/7/UE w sprawie zwalczania opóźnień w płatnościach w transakcjach handlowych w związku z art. 3 tej dyrektywy należy interpretować w ten sposób, że w przypadku gdy w jednej i tej samej umowie przewidziano płatności mające charakter okresowy, przy czym zapłata każdej z tych płatności powinna nastąpić w określonym terminie, minimalna stała kwota 40 EUR, określona w art. 6 ust. 1 tej dyrektywy, stanowiąca przysługującą wierzycielowi rekompensatę z tytułu kosztów odzyskiwania należności jest należna za każde opóźnienie w płatności”.
W przypadku nieuregulowanych przez klienta faktur warto mieć na uwadze instrument walki z opóźnieniami w transakcjach handlowych, jakim jest rekompensata za koszty odzyskiwania należności. Jej głównym celem jest nie tylko zniechęcanie do opóźnień w płatnościach, ale także ochrona wierzyciela przed opóźnieniami w transakcjach handlowych, poprzez zapewnienie mu możliwie najpełniejszej rekompensaty za poniesione przez niego koszty odzyskiwania należności.