Odpowiedzi na tytułowe pytanie nie znajdziemy wprost w Kodeksie Spółek Handlowych. Możemy jednak oprzeć się na uregulowaniu zawartym w art. 180 k.s.h., zgodnie z którym zbycie udziału, jego części lub ułamkowej części udziału oraz jego zastawienie powinno być dokonane w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi. Choć ustawodawca nie przewiduje tego wyraźnie w tym przepisie, to jednak w doktrynie przyjmuje się, że udziały w spółce z o.o., jako prawo majątkowe mogą przysługiwać nie tylko z tytułu własności, ale także z tytułu ograniczonych praw rzeczowych (użytkowanie, zastaw), czy nawet praw obligacyjnych. W dzisiejszym artykule skupimy się właśnie na jednym z praw obligacyjnych tj. dzierżawie.
Na czym polega dzierżawa?
Dzierżawa została uregulowana w kodeksie cywilnym – zgodnie z brzmieniem art. 693 k.c: „Przez umowę dzierżawy wydzierżawiający zobowiązuje się oddać dzierżawcy rzecz do używania i pobierania pożytków przez czas oznaczony lub nieoznaczony, a dzierżawca zobowiązuje się płacić wydzierżawiającemu umówiony czynsz.” Podstawowym uprawnieniem wynikającym z dzierżawy jest używanie i pobieranie pożytków z dzierżawionej rzeczy, w zamian za czynsz, który może być zastrzeżony w pieniądzach bądź świadczeniach innego rodzaju, a także oznaczony jako ułamkowa część pożytków. Wskazany przepis stosowany jest do dzierżawy praw na zasadzie odesłania – w myśl art. 709 k.c.: „Przepisy o dzierżawie rzeczy stosuje się odpowiednio do dzierżawy praw”.
Na czym polega dzierżawa udziałów w spółce z o.o.?
Mając więc powyższe na względzie, przy umowie dzierżawy udziału/udziałów prawem wydzierżawiającego, który jest wspólnikiem w spółce z o.o., jest prawo do czynszu za wydzierżawione udziały, natomiast prawem dzierżawcy jest prawo do pożytków jakie przynoszą owe dzierżawione udziały, co oznaczałoby w tym przypadku otrzymywanie dywidendy. Będąc zatem po stronie dzierżawcy zasadnym jest, aby określić należny wydzierżawiającemu czynsz nie w sposób sztywny, jako stałą, określoną wartość, lecz raczej poprzez procent od uzyskiwanych pożytków, czyli należnej dywidendy.
Co istotne zakres uprawnień wspólnika, który wydzierżawił udziały, nie ulega zmianie, czyli cały czas posiada on wszelkie uprawnienia wynikające z udziałów, które przysługują mu w spółce. Pozostawienie jednak takiego stanu rzeczy zdaje się, że pozbawione byłoby większego sensu, dlatego też aby, taka dzierżawa nabrała określonego znaczenia i celu, to wydzierżawiający swoje udziały wspólnik, powinien wycofać się z czynnego udziału w spółce i prowadzeniu jej spraw na rzecz dzierżawcy, umocowując go do wykonywania jego uprawnień bezpośrednio względem spółki, poprzez udzielenie pełnomocnictwa do udziału w obradach zgromadzenia wspólników, głosowania, czy odebrania należnej dywidendy.
Należy pamiętać, że umowa dzierżawy udziałów nie wymaga dla swej ważności zachowania formy szczególnej, co oznacza, że może być zawarta nawet ustnie. Ze względów dowodowych i ewentualnych sporów mogących wyniknąć na jej tle, zalecane jest zawarcie jej w formie pisemnej, określając co najmniej jej strony, przedmiot (udziały, które mają być wydzierżawione – ich liczby i wartości nominalnej) oraz wysokość umówionego czynszu, z tytułu dzierżawy.
