Niejeden przedsiębiorca spotkał na swojej drodze „cwanego” dłużnika, który zrobi niemalże wszystko, aby tylko nie uregulować swojego zobowiązania. Można by jeszcze zrozumieć sytuację, w której dłużnik naprawdę nie ma z czego spłacić swojego długu. Brak jest jednak jakiegokolwiek usprawiedliwienia dla działań dłużnika, który ma dość pokaźny majątek, jednak celowo i z zamiarem nie chce spłacać zaciąganych zobowiązań. Dość często w dzisiejszych czasach, możemy spotkać się z sytuacją, w której nasz dłużnik mieszka w ładnym domu, jeździ drogim autem czy wyjeżdża regularnie na kosztowne wycieczki zagraniczne. Taki stan rzeczy może być bardzo irytujący dla wierzyciela, czemu z resztą nie można się dziwić, bo chyba każdy z nas, znajdując się w takich okolicznościach, tak właśnie by się czuł. Z czego może wynikać taki stan faktyczny? Otóż wielu „doświadczonych” dłużników, którzy najczęściej przyjęli taki styl życia, sprytnie pozbywa się całego majątku, przepisując go na swoich najbliższych.
Czy w takiej sytuacji pozostajemy bezradni ?
Oczywiście próba odzyskania należności od opornego dłużnika nie jest prostym zadaniem, w szczególności jeśli celowo wyzbywa się on swojego majątku, jednakże w takiej sytuacji, przychodzi nam z ratunkiem instytucja skargi pauliańskiej, która może zablokować działania dłużnika.
Zanim jednak przejdziemy do omówienia tego narzędzia, spróbujmy w pierwszej kolejności odpowiedzieć sobie na pytanie, w jaki sposób uzyskać informacje na temat nieuczciwych działań naszego dłużnika? W przypadku, gdy egzekucja prowadzona przez komornika okazuje się bezskuteczna, uzyskujemy jedynie wiadomość o tym, że dłużnik nie posiada majątku pozwalającego na zaspokojenie naszej wierzytelności, oraz możemy dowiedzieć się także o czynnościach jakie komornik podjął, aby ustalić ten fakt. Zakładając jednak, że posiadamy wiedzę, albo dopiero dowiemy się z czasem, że dłużnik np. jeździ wartościowym autem, bądź posiada jakieś nieruchomości, to wówczas zestawiając te okoliczności z postanowieniem komornika o umorzeniu egzekucji z tytułu jej bezskuteczności, rodzi nam się pytanie, do kogo ten majątek należy? Następna myśl, jak może przyjść nam do głowy, to taka, że jest to tak naprawdę majątek dłużnika, którego celowo i pozornie się wyzbył na rzecz swoich najbliższych, aby uniknąć odpowiedzialności za swoje zobowiązania. I co najważniejsze, bardzo często się nie mylimy. Aby jednak spróbować to potwierdzić i uzyskać informację o nieuczciwych praktykach naszego dłużnika, możemy skorzystać z rozwiązania, które zostało już wcześniej omówione przy okazji jednego z naszych poprzednich wpisów, tj. instytucji wyjawienia majątku. Dla przypomnienia, polega ona na przymuszeniu dłużnika do złożenia przed sądem wykaz posiadanego majątku. Co istotne, podczas posiedzenia sądowego mamy możliwość zadawania dłużnikowi pytań dotyczących jego majątku, a w konsekwencji ustalenia, czy wyzbył się go ze szkodą dla nas, lub czy na przykład odziedziczył spadek. Tego typu informacje mogą prowadzić do odzyskania pieniędzy od dłużnika, który teoretycznie jest niewypłacalny. Podkreślenia też wymaga, iż dłużnik składa wykaz majątku pod rygorem odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywych zeznań, co powinno przyczynić się do prawdziwości przekazanych przez niego informacji.
Zakładając, że nasza wiedza w tym zakresie jest już w jakiś sposób potwierdzona, to następny krokiem, jaki powinniśmy wykonać jest wykorzystanie mechanizmu, poruszonej na wstępie skargi paulińskiej.
Czym jest skarga pauliańska i kto jest uprawniony do jej wniesienia?
Zasady jej działania definiują szczegółowo przepisy kodeksu cywilnego, a konkretnie art. 527 – 534 k.c. Aby jednak nie powielać ich treści, skupmy się na jej istocie, która umożliwia jej zastosowanie, w sytuacji, gdy dłużnik działa ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela, przekazują składniki swojego majątku osobom trzecim, mając na celu uchylenie się przed odpowiedzialnością za własne długi. Co wymaga jednak podkreślenia, osoby trzecie także muszą wiedzieć, lub przy zachowaniu należytej staranności mogłyby się dowiedzieć, że dłużnik działał z premedytacją, na szkodę wierzyciela. Uwzględnienie skargi pauliańskiej powoduje tzw. bezskuteczność czynności prawnej, którą podjął dłużnik, celem wyzbyć się swojego majątku. Jako przykład takich czynności można by najczęściej wskazać sprzedaż czy darowiznę, potocznie określane jako „przepisanie” majątku na inną osobą, głównie na bliskiego członka rodziny. W sytuacji, gdy czynność ta okaże się bezskuteczna, to wierzyciel będzie uprawniony do przeprowadzenia egzekucji z danego składnika majątku tak, jakby nadal był on własnością dłużnika. Instytucja ta ma zastosowanie jedynie do czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli, co oznacza, iż może być użyta przez wierzycieli dłużnika, którzy zostali przez niego pokrzywdzeni.
