Jednym z najistotniejszych dowodów w postępowaniu cywilnym jest dowód z zeznań świadków. Dzięki niemu sąd jest w stanie dokładnie ustalić stan faktyczny, jak i prawny danej sprawy. Co do zasady, nikt nie może odmówić składania zeznań. Jednak od tego istnieją pewne wyjątki, które przybliżone zostaną w niniejszym wpisie.
Kto może odmówić składania zeznań?
Przepisy kodeksu postępowania cywilnego jasno określają, kto może odmówić składania zeznań. Według niego odmówić składania zeznań mogą:
- małżonkowie;
- wstępni;
- zstępni;
- rodzeństwo;
- powinowaci w tej samej linii lub stopniu;
- osoby pozostające ze stronami w stosunku przysposobienia.
Jednak są to wyjątki od ogólnie przyjętej zasady, że nikt nie może odmówić składania zeznań. Taka możliwość nie przysługuje jednak osobom żyjącym w tzw. konkubinacie. Kodeks postępowania cywilnego stanowi również, iż odmowa zeznań nie jest dopuszczalna w sprawach o prawa stanu. Wyjątkiem są tu sprawy o rozwód. Co ciekawe, prawo do odmowy składania zeznań trwa również po ustaniu małżeństwa lub rozwiązaniu stosunku przysposobienia.
K.p.c. przewiduje również, że każdy ze świadków ma możliwość odmowy odpowiedzi na zadane pytanie, jeśli odpowiedź na pytanie mogłaby narazić tę osobę, bądź jej bliskich na odpowiedzialność karną hańbę lub dotkliwą i bezpośrednią szkodę majątkową albo jeżeli zeznanie miałoby być połączone z pogwałceniem istotnej tajemnicy zawodowej. Ustawodawca również uregulował sytuację, gdy duchowny otrzyma pewne informacje w trakcie spowiedzi. Wówczas, może on odmówić zeznań, ale tylko co do faktów, które zostały mu powierzone w trakcie tejże spowiedzi. Odmowa składania zeznań, a odmowa odpowiedzi na zadane pytanie są dwiema odrębnymi instytucjami. Jak przygotować się na przesłuchanie?
Jak odmówić składania zeznań?
Bardzo racjonalna wydaje się możliwość, jaką zaproponował ustawodawca tj. odmowa składania zeznań tylko przez ściśle określone podmioty. Gdyby istniała taka możliwość w ogóle, wówczas wiele osób by z niej korzystało. Przez co materiał dowodowy w wielu sprawach byłby zdecydowanie mniej precyzyjny. Prawo odmowy składania zeznań jest dowolną decyzją każdego z podmiotów wymienionych w k.p.c. Odmówić składania zeznań można zarówno w formie pisemnej, jak i ustnie do protokołu. Jak bronić się przed fałszywymi zeznaniami?
Konsekwencje odmowy składania zeznań
Jeśli ktoś odmówi składnia zeznań, a odmowa ta będzie nieuzasadniona, wówczas sąd, po wysłuchaniu obecnych stron co do zasadności odmowy, skaże świadka na grzywnę. Środek ten jest obligatoryjny, jeśli wystąpi przyczyna wyżej podana.Sąd bada, czy okoliczności podane przez świadka i w ten sposób ocenia, czy jest to powód nieuzasadniony. Ponadto, aby zastosować tę sankcję, najpierw muszą zostać przesłuchane obecne strony.Grzywna wynosi wówczas do trzech tysięcy złotych, a ściąga się ją w drodze egzekucji sądowej. Wymierzona jest ona na rzecz Skarbu Państwa.
Drugą z konsekwencji odmowy składania zeznań jest areszt. Sąd ma prawo nakazać aresztowania danego świadka, jednak ma to charakter fakultatywny, a nie obowiązkowy. Czas aresztu nie może przekraczać 7 dni. Areszt może być uchylony w przypadku, gdy świadek jednak złoży zeznania bądź, jeśli sprawa została zakończona w instancji, w której dowód z tego świadka został dopuszczony. Sankcja ta może być zastosowana niezależnie od kary grzywny.
