Zapewne nie raz spotkali się Państwo z pouczeniem na temat konsekwencji za złożenie fałszywych zeznań, zarówno przy przesłuchaniu w charakterze świadka w postępowaniu sądowym, czy to na gruncie innych postępowań karnych, cywilnych, jak i przy okazji postępowań administracyjnych czy podatkowych. Zasadniczo występku fałszywych zeznań można dopuścić się w każdego rodzaju postępowaniu sądowym bądź innym postępowaniu, które jest prowadzone na podstawie ustawy, której przepisy stanowią, że zeznanie świadka służy za dowód w danym postępowaniu. W niniejszym wpisie spróbujemy znaleźć odpowiedź na kilka nurtujących pytań dotyczących fałszywych zeznań.
Czy świadek faktycznie odpowiada za mówienie nieprawdy?
W kontekście tytułowego pytania – owszem, świadek może odpowiadać karnie za zeznanie nieprawdy. Świadkowie i ich zeznania najczęściej stanowią podstawę w danym postępowaniu dowodowym, a organ, w trakcie wydawania rozstrzygnięcia opiera się na ich treści. Tym samym istotne jest, aby ustalenia dokonywane w ramach postępowania sądowego czy innego były wiarygodne, a w konsekwencji, aby wydawane orzeczenie było prawidłowe. Zgodnie z art. 233 § 1 Kodeksu karnego, kto, składając zeznanie mające służyć za dowód w postępowaniu sądowym lub w innym postępowaniu prowadzonym na podstawie ustawy, zeznaje nieprawdę lub zataja prawdę, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. Co istotne, przestępstwo składania fałszywych zeznań może zostać popełnione wyłącznie umyślnie oraz tylko przez świadka. W przypadku składania fałszywych zeznań ustawa nie wymaga zaistnienia skutku. Sprawcą tego przestępstwa nie może być podejrzany ani oskarżony, gdyż oni składają wyjaśnienia, nie zeznania.
Jednocześnie należy mieć na uwadze, że warunkiem odpowiedzialności jest, aby przyjmujący zeznanie, działając w zakresie swoich uprawnień, uprzedził zeznającego o odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznanie lub odebrał od niego przyrzeczenie. Fałszywe oskarżenia o molestowanie dziecka są jednymi z poważniejszych.
W kontekście omawianego zagadnienia warto wspomnieć o Uchwale Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego Izby Karnej, mająca moc zasady prawnej, z dnia 9 listopada 2021 r., o sygn.: I KZP 5/21, w której to SN uznał, że „Świadek, który z obawy przed grożącą mu odpowiedzialnością karną, zeznaje nieprawdę lub zataja prawdę, nie popełnia przestępstwa pod warunkiem, że nie kieruje fałszywych oskarżeń przeciwko innym osobom”.
Przeczytaj również, jak uzyskać odszkodowanie za fałszywe zeznania.
Co grozi za fałszywe zeznania?
Wskazaliśmy wyżej, że zgodnie z art. 233 § 1 Kodeksu karnego, kto składa fałszywe zeznania, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. Jest to typ podstawowy. Niemniej należy wziąć także typ uprzywilejowany z uwagi na obawę przed odpowiedzialnością karną grożącą sprawcy lub jego najbliższym, który pojawia się w § 1a wspomnianego art. 233. W przypadku zeznania nieprawdy lub zatajenia prawdy z obawy przed odpowiedzialnością karną grożącą sprawcy lub jego najbliższym sprawca podlega karze pozbawienia wolności w wymiarze od 3 miesięcy do lat 5. Jednocześnie na uwadze należy mieć § 3, który stanowi, że nie podlega karze za czyn określony w § 1a, kto składa fałszywe zeznanie, nie wiedząc o prawie odmowy zeznania lub odpowiedzi na pytania. Przeczytaj również, komu przysługuje odmowa składania zeznań.
Warto też zwrócić uwagę na to, że w przypadku złożenia fałszywych zeznań ustawodawca przewidział nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpienie od jej wymierzenia w następujących dwóch przypadkach:
- jeżeli fałszywe zeznanie dotyczy okoliczności niemogących mieć wpływu na rozstrzygnięcie sprawy,
- sprawca dobrowolnie sprostuje fałszywe zeznanie, zanim nastąpi, chociażby nieprawomocne, rozstrzygnięcie sprawy.
Sprawdź, jak udowodnić składanie fałszywych zeznań.
Fałszywe zeznania – pomoc prawnika
Samo wezwanie do sądu czy na policję w charakterze świadka, które zostało nam doręczone, może przysporzyć wiele stresu. W szczególności, jeżeli dana sprawa dotyczy osoby nam bliskiej – rodziny, znajomego – wówczas może też pojawić się chęć zatajenia pewnych faktów czy złożenia fałszywych zeznań w trakcie przesłuchania celem udzielenia pomocy. Niemniej należy mieć każdorazowo na uwadze potencjalnie grożącą odpowiedzialność karną za złożenie fałszywych zeznań. W tej kwestii zalecamy skontaktować się z radcą prawnym Toruń, który wyjaśni wszelkie wątpliwości w powyższym temacie.
Przeczytaj również, czym jest zorganizowana grupa przestępcza.
