Na gruncie polskich przepisów wyróżnić możemy instytucję ubezwłasnowolnienia całkowitego oraz ubezwłasnowolnienia częściowego. W wyniku ubezwłasnowolnienia osoba fizyczna zostaje całkowicie bądź częściowo pozbawiona zdolności do czynności prawnych. Co istotne, dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo ustanawia się kuratelę, natomiast dla osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie – opiekę, chyba że pozostaje ona jeszcze pod władzą rodzicielską. W niniejszym wpisie przybliżymy obowiązki opiekuna osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie. Zapraszamy do lektury.
Za co odpowiada opiekun prawny osoby ubezwłasnowolnionej?
W ramach uwag wstępnych należy słów kilka wspomnieć o przesłankach ubezwłasnowolnienia całkowitego, które muszą zostać spełnione łącznie, a mianowicie:
- ukończone 13 lat, oraz
- niemożność pokierowania swym postępowaniem, spowodowana chorobą psychiczną, niedorozwojem umysłowym albo innego rodzaju zaburzeniami psychicznymi, w szczególności pijaństwem bądź narkomanią.
Celem ubezwłasnowolnienia całkowitego jest ochrona praw majątkowych i niemajątkowych danej osoby. Innymi słowy, celem jest przede wszystkim dbałość o osobę ubezwłasnowolnioną, zarówno o jej zdrowie, jak i środki do życia. Tym samym można wskazać, że opiekun prawny osoby ubezwłasnowolnionej odpowiada przede wszystkim za jej dobro oraz interes społeczny. Opiekun prawny osoby ubezwłasnowolnionej m.in. składa oświadczenia woli w imieniu tej osoby, reprezentuje osobę ubezwłasnowolnioną w sprawach urzędowych, jak i zajmuje się sprawami życia codziennego, np. zakupy.
Ubezwłasnowolnienie – konsekwencje dla opiekuna
W przypadku ustanowienia dla danej osoby opiekuna, oprócz konsekwencji dla samej osoby ubezwłasnowolnionej w postaci całkowitej utraty zdolności do czynności prawnych, również pewne konsekwencje powstają dla opiekuna. Opiekun zobowiązany jest wykonywać swe czynności z należytą starannością, jak tego wymaga dobro pozostającego pod opieką i interes społeczny. Co istotne, opiekun podlega przy tym nadzorowi sądu opiekuńczego. Zatem we wszelkich ważniejszych sprawach, które dotyczą osoby – opiekun powinien uzyskiwać zezwolenie sądu. Mianowicie opiekun nie może dowolnie dysponować majątkiem podopiecznego – na każdą czynność przekraczającą zakres zwykłego zarządu, np. sprzedaż nieruchomości – musi on uzyskać zgodę sądu opiekuńczego.
Czy opiekun prawny osoby ubezwłasnowolnionej może pracować?
Opiekun prawny osoby ubezwłasnowolnionej może podejmować pracę – nie sprzeciwiają się temu żadne przepisy w aktualnie obowiązującym brzmieniu. Niemniej należy mieć na uwadze, że nierzadko opieka nad osobą ubezwłasnowolnioną może w sposób znaczący ograniczać możliwości zarobkowania opiekunowi. Wówczas to opiekun może wystąpić do sądu opiekuńczego o przyznanie opiekunowi za sprawowanie opieki wynagrodzenia okresowego albo jednorazowego.
Czy osoba ubezwłasnowolniona musi mieszkać z opiekunem prawnym?
Nie ma regulacji, która to zobowiązywałaby opiekuna do zamieszkania z osobą ubezwłasnowolnioną. Tym samym sąd nie może zobowiązać opiekuna do zamieszkania z osobą ubezwłasnowolnioną.
Czy opiekun prawny odpowiada za długi osoby ubezwłasnowolnionej?
Na gruncie obowiązujących regulacji – nie ma przepisów, które obciążałyby opiekuna prawnego odpowiedzialnością za zobowiązana osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie. Jak najbardziej opiekun prawny jest zobowiązany do reprezentowania osoby ubezwłasnowolnionej m.in. przed sądami czy urzędami, niemniej opiekun nie odpowiada za długi osoby ubezwłasnowolnionej.
Czy opiekun osoby ubezwłasnowolnionej dostaje wynagrodzenie?
Sąd opiekuńczy przyznaje opiekunowi za sprawowanie opieki na jego żądanie stosowne wynagrodzenie okresowe albo wynagrodzenie jednorazowe w dniu ustania opieki lub zwolnienia go od niej. Wynagrodzenia nie przyznaje się, jeżeli nakład pracy opiekuna jest nieznaczny lub gdy sprawowanie opieki jest związane pełnieniem funkcji rodziny zastępczej albo czyni zadość zasadom współżycia społecznego. Jednocześnie wspomnieć należy także o tym, że wynagrodzenie pokrywa się z dochodów lub z majątku osoby, dla której opieka została ustanowiona, a jeżeli osoba ubezwłasnowolniona nie ma odpowiednich dochodów lub majątku, wynagrodzenie jest pokrywane ze środków publicznych na podstawie przepisów o pomocy społecznej. W tym kontekście należy odnieść się do treści art. 53a ust. 1 ustawy o pomocy społecznej. Mianowicie, jeżeli wynagrodzenie opiekuna pochodzi ze środków publicznych, to nie może przekraczać ono 1/10 przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw, bez nagród z zysku, ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego za okres poprzedzający przyznanie wynagrodzenia.
Kto decyduje o majątku osoby ubezwłasnowolnionej?
Majątkiem osoby ubezwłasnowolnionej zarządza opiekun. Niemniej w przypadku czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu niezbędna jest zgoda sądu. Do czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu możemy chociażby zaliczyć:
- sprzedaż / nabycie nieruchomości,
- przyjęcie / odrzucenie spadku,
- wydzierżawienie nieruchomości.
Przeczytaj o nowych rozwiązaniach w instytucji ubezwłasnowolnienia.
