Jest to instytucja prawa rodzinnego, która została przewidziana w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym. Tylko w ramach wytoczonego powództwa w sądzie można dokonać unieważnienia małżeństwa. Co istotne, instytucja unieważnienia małżeństwa winna być traktowana jako wyjątkowy środek powodujący ustanie związku małżeńskiego, a kluczową rolę powinny pełnić przeszkody małżeńskie, które powodują niedopuszczenie do zawarcia małżeństwa. W niniejszym wpisie omówiona zostanie nieco szerzej wspomniana instytucja. Zapraszamy do lektury!
Na czym polega unieważnienie małżeństwa?
W trakcie sądowego postępowania o unieważnienie małżeństwa należy udowodnić, że małżeństwo w ogóle nie powinno istnieć na skutek zaistnienia konkretnej przesłanki. Wówczas w wyniku zakończonego postępowania o unieważnienie małżeństwa – małżeństwo uważane jest tak, jakby nigdy nie zostało zawarte.
Jak rozpocząć proces o unieważnienie małżeństwa?
W pierwszej kolejności pojawia się “potrzeba” unieważnienia małżeństwa. Po przeanalizowaniu sytuacji następnym krokiem jest złożenie pozwu do sądu okręgowego, w którego okręgu małżonkowie mieli ostatnie miejsce zamieszkania, jeżeli choć jedno z nich w okręgu tym jeszcze ma miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu. W przypadku podjęcia decyzji o wytoczeniu powództwa o unieważnienie małżeństwa warto skontaktować się z prawnym tudzież adwokatem, który może zająć się przygotowaniem pozwu czy nawet reprezentacją w toku całego postępowania.
Jak wygląda proces o unieważnienie małżeństwa?
Sąd, po otrzymaniu pozwu o unieważnienie małżeństwa, w pierwszej kolejności bada właściwość sądu. Następnie sprawdzane są warunki formalne pozwu. Jeżeli warunki formalne nie są spełnione, wówczas sąd wzywa do ich usunięcia w określonym terminie. Po ich skutecznym uzupełnieniu – sąd wyznacza rozprawę. W przypadku braku usunięcia braków przez stronę pomimo wezwania sądu – pozew jest stronie zwracany. Z kolei zaś w przypadku, gdy warunki formalne zostaną spełnione – wówczas sąd wyznacza termin rozprawy i doręcza odpis pozwu pozwanemu, a w niektórych przypadkach – także prokuratorowi. Pozwany po otrzymaniu pozwu ma możliwość, w określonym przez sąd terminie, zgłoszenia żądań, wniosków oraz przedstawienia twierdzeń i dowodów na ich poparcie. Wówczas po odesłaniu przez stronę pozwaną odpowiedzi na pozew, możliwy jest przebieg postępowania, przeprowadzenie rozprawy oraz postępowania dowodowego. Po zamknięciu rozprawy sąd wydaje wyrok w sprawie o unieważnienie małżeństwa.
Unieważnienie małżeństwa – wymagane dokumenty
W kontekście unieważnienia małżeństwa należy wskazać, że w zależności od przyczyny unieważnienia małżeństwa, mogą pojawić się różne dokumenty w pozwie, które będą musiały zostać przedstawione jako dowód. Niemniej zaczynając od dokumentów, które z całą pewnością wymagane będą niezależnie od przyczyny stanowiącej podstawę do wniesienia powództwa o unieważnienie małżeństwa, należy wskazać:
- akt małżeństwa,
- pełnomocnictwo (w przypadku zdecydowania się na usługi radcy prawnego czy adwokata),
- odpis pozwu wraz z załącznikami dla strony pozwanej.
Odnosząc się do „dodatkowych dokumentów”, które zależne są od przyczyny unieważnienia małżeństwa należy wskazać, że jeżeli żądamy unieważnienia małżeństwa, powołując się przy tym na wadliwe pełnomocnictwo – koniecznym będzie przedstawienie wspomnianego pełnomocnictwa. Natomiast jeżeli powołujemy się na przesłankę wieku – wówczas niezbędnym będzie przedstawić dokument, który potwierdzi brak przepisanego wieku u małżonka w momencie zawarcia małżeństwa. Z kolei w przypadku powołania się na chorobę psychiczną – zapewne może okazać się niezbędne przedstawienie dokumentów, np. od lekarza, które potwierdzą istnienie danej choroby.
Ile trwa proces o unieważnienie małżeństwa?
Podobnie jak w przypadku innych postępowań sądowych – nie jesteśmy w stanie określić w sposób precyzyjny czasu trwania procesu o unieważnienie małżeństwa. Może być to rok, dwa, trzy lata – wszystko zależy od tego, czy pisma procesowe redagowane przez strony są poprawne, czy może sąd wzywa do usunięcia braków. Ponadto należy wziąć pod uwagę obłożenie danego sądu sprawami, czy nawet braki kadrowe w sądach, a także urlopy czy choroby sędziów prowadzących sprawę. Co więcej – problematyczny może być także sam spór. Przykładowo, tylko jedna strona może uważać, że powództwo o unieważnienie małżeństwa jest konieczne, natomiast druga może się z tym nie zgadzać. Ponadto istotna jest też kwestia powołania i przesłuchania ewentualnych świadków, przeprowadzenia całego postępowania dowodowego.
Jakie są powody unieważnienia małżeństwa?
Unieważnienie małżeństwa może nastąpić tylko w przypadkach, które zostały określone w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym. Do tych przyczyn możemy zaliczyć:
- wiek (art. 10 § 1 k.r.o.),
- ubezwłasnowolnienie (art. 11 § 1 k.r.o.),
- choroba psychiczna lub niedorozwój umysłowy (art. 12 § 1 k.r.o.),
- pozostawanie w związku małżeńskim (bigamia – art. 13 § 1 k.r.o.),
- pokrewieństwo (art. 14 § 1 k.r.o.),
- powinowactwo (art. 14 § 1 k.r.o.),
- przysposobienie (art. 15 § 1 k.r.o.),
- złożenie oświadczenia dotkniętego wadą oświadczenia woli (np. błąd co do tożsamości drugiej osoby – art. 151 § 1 k.r.o.),
- wadliwe pełnomocnictwo do zawarcia małżeństwa (art. 16 k.r.o.).
Przeczytaj również na temat zgwałcenia w małżeństwie.
Jakie są konsekwencje unieważnienia małżeństwa?
Oprócz tego, że uważa się małżeństwo tak, jakby nie zostało zawarte, małżonkowie wracają do stanu cywilnego sprzed ślubu, poprzedniego nazwiska. Ponadto między małżonkami ustają osobiste prawa i obowiązki. Istotnym jest również to, że sąd orzeka także o tym, czy i który z małżonków zawarł małżeństwo w złej wierze.
