Kodeks rodzinny i opiekuńczy stanowi, że zasadniczo nie można zawrzeć małżeństwa osoba dotknięta chorobą psychiczną albo niedorozwojem umysłowym. Niemniej co w sytuacji, gdy jeden z małżonków zostanie dotknięty chorobą psychiczną w trakcie związku małżeńskiego? Czy będzie możliwe orzeczenie rozwodu? W niniejszym wpisie nieco szerzej omawiamy niniejsze zagadnienie, z uwzględnieniem obowiązujących przepisów oraz orzecznictwa. Zapraszamy do dalszej lektury.
Przesłanki orzeczenia rozwodu
Zgodnie z art. 56 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia, każdy z małżonków może żądać, ażeby sąd rozwiązał małżeństwo przez rozwód. W obecnym brzmieniu przepisu, bezwzględną, pozytywną przesłanką rozwodu jest zupełny i trwały rozkład pożycia małżeńskiego, przy czym zupełność i trwałość rozkładu muszą wystąpić łącznie. Niemniej zwracamy uwagę na to, że jednocześnie nie może zaistnieć żadna z negatywnych przesłanek rozwodowych, do których należą następujące przypadki:
- jeżeli wskutek rozwodu miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci;
- jeżeli z innych względów rozwód byłby sprzeczny z zasadami współżycia społecznego;
- jeżeli rozwodu żąda małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia, drugi zaś z małżonków na rozwód się nie godzi, a odmowa tej zgody nie jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.
W tym kontekście należy zadać pytanie, czy poważna choroba psychiczna jednego z małżonków może wywołać sprzeczność rozwodu z zasadami współżycia społecznego. W jednym z wyroków z dnia 28 czerwca 2000 r., sygn. akt IV CKN 662/00, Sąd Najwyższy stwierdził, że w sytuacji, gdy między małżonkami nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia spowodowany długotrwałą chorobą psychiczną jednego z małżonków, a drugi małżonek – który do czasu upełnoletnienia się wspólnych dzieci zajmował się ich wychowaniem – sam zachorował i z powodu stwierdzonego u niego schorzenia nie jest w stanie zapewnić współmałżonkowi moralnego wsparcia, orzeczenie – na jego żądanie – rozwodu z przyczyn niezawinionych przez strony nie jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Zatem w kontekście ewentualnego rozwodu – każdorazowo należy indywidualnie weryfikować dany przypadek, gdyż nie zawsze poważna choroba małżonka będzie wywoływać sprzeczność rozwodu z zasadami współżycia społecznego.
Zobacz, jak przygotować się na rozprawę rozwodową.
Choroba psychiczna małżonka a rozwód z orzeczeniem o winie
Choroba psychiczna małżonka może wykluczyć przypisanie mu winy rozkładu pożycia małżeńskiego, niemniej nie jest to jednoznaczne. Każdy przypadek należy rozpatrywać indywidualnie. Wszystko zależy od rodzaju choroby, a także od tego, czy przyczyną rozkładu pożycia było jedno konkretne zdarzenie (np. fakt zdrady), czy też występuje wiele przyczyn rozłożonych w czasie.
Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 5 stycznia 2001 r., sygn. akt V CKN 915/00, choroba psychiczna małżonka nie wyklucza przypisania mu winy trwałego i zupełnego rozkładu pożycia małżeńskiego. W przypadku, gdy małżonek cierpiący na chorobę psychiczną utrudnia leczenie, bądź go odmawia, nie zdając sobie sprawy, iż powinien dołożyć wszelkich starań, by zminimalizować skutki choroby – wówczas może to skutkować o przypisaniu winy za rozkład pożycia małżonkowi cierpiącemu na chorobę psychiczną.
Choroba psychiczna małżonka a unieważnienie małżeństwa
Zgodnie z art. 12 § 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, unieważnienia małżeństwa z powodu choroby psychicznej albo niedorozwoju umysłowego jednego z małżonków, może żądać każdy z małżonków. Wskazuje się w orzecznictwie, że unieważnienia małżeństwa z powodu choroby psychicznej jednego z małżonków może nastąpić tylko wtedy, gdy przeszkoda ta istniała w dacie zawierania związku małżeńskiego. Późniejsze popadniecie w chorobę psychiczną przez jednego z małżonków nie stwarza możliwości unieważnienia małżeństwa.
Co istotne, przepis art. 12 § 3 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego stanowi, że nie można unieważnić małżeństwa z powodu choroby psychicznej jednego z małżonków po ustaniu choroby.
Jeżeli potrzebują Państwo porady prawnej w zakresie prawa rodzinnego (z uwzględnieniem postępowania rozwodowego) – radca prawny Toruń pozostaje do Państwa dyspozycji telefonicznie lub mailowo. Zapraszamy do kontaktu.
