Obecne przepisy z zakresu prawa spadkowego pochodzą z lat 60 tych ubiegłego wieku i pomimo, iż były już wielokrotnie zmieniane, to nie przystają do obecnych czasów, realiów i potrzeb z nimi związanych. Z tego też względu ustawodawca wprowadził rewolucyjną nowelizację, która obowiązuje od 22 maja 2023 r. Celem zmian jest przystosowanie procedury spadkowej do faktycznych relacji rodzinnych, zabezpieczenie sytuacji prawnej spadkobierców oraz usprawnienie procesu dziedziczenia, poprzez przyspieszenie procedur. Czy faktycznie jest to rewolucja ? Wyjaśnijmy zatem co się zmienia.
Czym jest spadek ?
Zanim przejdziemy do omówienia zmian, zacznijmy od wyjaśnienia podstawowej kwestii jaką jest pojęcie spadku. Najprościej mówiąc jest to przeniesienie majątku zmarłej osoby, która staje się wówczas spadkodawcą, na rzecz jej najbliższych, czyli spadkobierców. Istotnym jest, iż w skład spadku wchodzą nie tylko aktywa, czyli np. nieruchomości, pieniądze, przedmioty osobiste ale również pasywa, czyli długi spadkowe. Spadkobierca ma możliwość przyjęcia albo odrzucenia spadku. Ta druga opcja jest szczególnie zasadna, gdy długi spadkowe przewyższają wartość majątku. Instytucję spadku reguluje kodeks cywilny. Może być on przedmiotem testamentu lub ustawowego podziału majątku.
Co się zmienia w prawie spadkowym 2023?
Do najważniejszych zmian możemy zaliczyć zmniejszenie kręgu osób uprawnionych do dziedziczenia, zmiany dotyczące małoletnich oraz niegodności dziedziczenia.
Zmniejszenie kręgu spadkobierców / wyłączenie dalszych krewnych od dziedziczenia
Nowelizacja przewiduje zmianę zasady dziedziczenia w tzw. trzeciej grupie spadkowej, w sytuacji gdy któryś z dziadków spadkodawcy nie dożyje otwarcia spadku. Polega ona na tym, że udział spadkowy, który przypadałby dziadkowi spadkodawcy, który nie dożył otwarcia spadku, przypadać będzie jego dzieciom w częściach równych. W przypadku zaś, gdy dziecko któregokolwiek dziadków spadkodawcy nie dożyje otwarcia spadku, to udział spadkowy przypadać będzie w częściach równych jego dzieciom. Jeśli natomiast brak jest dzieci i wnuków tego z dziadków, który nie dożył otwarcia spadku, udział spadkowy przypadać będzie pozostałym dziadkom, w częściach równych. Niniejsze oznacza, iż od dziedziczenia zostaną wyłączeni dalsi zstępni dziadków spadkodawcy, czyli tzw. cioteczne lub stryjeczne wnuki i dalsze pokolenia. Według ustawodawcy przemawiać ma za tym ekonomika procesowa, gdyż wyłączenie od dziedziczenia dalszych krewnych ma spowodować skrócenia czasu trwania postępowania poprzez ograniczenie potrzeby poszukiwania przez sąd i wzywania na rozprawę dalszych krewnych spadkodawcy. Dodatkowo ma to dostosować prawo spadkowe do aktualnych realiów i faktycznych relacji rodzinnych panujących w trzeciej grupie spadkobierców.
Zmiany dotyczące małoletnich w prawie spadkowym
Obecne uregulowania prawne przewidują, że spadkobierca ma 6 miesięcy, od dnia, w którym dowiedział się o śmierci spadkodawcy na złożenie oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku. Nowelizacja wprowadza natomiast swoistą ochronę i ułatwienie dla osób ubezwłasnowolnionych oraz małoletnich, polegającą na tym, iż w sytuacjach, w których złożenie przedmiotowego oświadczenia wymaga zezwolenia sądu opiekuńczego, to termin określony na jego złożenie będzie ulegał zawieszeniu na czas trwania procedur w sądzie. W konsekwencji spowoduje to, że należny małoletnim oraz ubezwłasnowolnionym spadek, nie będzie mógł przepaść z powodu niedopilnowania wszelkich formalności. Co więcej nowe przepisy przewidują także, że w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku, zezwolenia na odrzucenie lub proste przyjęcie spadku będzie udzielał sąd spadku, zamiast dotychczasowego sądu opiekuńczego.
Zmiany dotyczące niegodności dziedziczenia w prawie spadkowym
Obecna zmian wprowadza nowe przesłanki uznania osób za niegodne dziedziczenia. Od teraz za niegodne dziedziczenia będą mogły zostać uznane także te osoby, które uporczywie uchylały się od wykonywania wobec spadkodawcy obowiązku alimentacyjnego, określonego co do wysokości orzeczeniem sądowym, ugodą zawartą przed sądem albo innym organem albo inną umową. Odnosi się to także do uporczywego uchylania się od wykonywania obowiązku pieczy nad spadkodawcą.
Podsumowując, nowelizacja wprowadza istotne i potrzebne zmiany, które mają na celu dostosowanie przepisów prawa spadkowego do obecnych realiów sytuacji panujących w rodzinach, udzielenie ochrony małoletnim, a także przyspieszenie procedur, poprzez okrojenie kręgu spadkobierców, co ma odzwierciedlać też realne więzi panujące pomiędzy najbliższymi krewnymi.
Pokryliśmy również temat dziedziczenia wraz z Teściami – możesz przeczytać go klikając w link.
