Nierzadko osoby dysponujące pewnym majątkiem podejmują za życia pewne decyzje w zakresie planowania spadkowego. Ogólna zasada wynikająca z prawa cywilnego stanowi, że spadkodawca korzysta z pełnej swobody dysponowania swym majątkiem zarówno za życia, jak i na wypadek śmierci. Niemniej prawo przewidziało pewien mechanizm – zachowek, który ma na celu ochronę interesów osób najbliższych. W ramach niniejszego wpisu zastanowimy się nad możliwością przepisania majątku za życia a prawem do zachowku.
Przepisanie majątku za życia na dzieci – kiedy ma sens?
Przepisanie majątku za życia na dzieci będzie dobrym pomysłem, jeżeli rodzice będą chcieli uporządkować sprawy spadkowe, a tym samym odciążyć dzieci z formalności, kosztów sądowych czy innych procedur. Może być to także sposób, aby udzielić im wsparcia finansowego w przypadku przekazania środków pieniężnych. Należy pamiętać, że darowizny dokonywane w najbliższej rodziny zwolnione są z podatku od spadków i darowizn, ewentualnie w przypadku przekroczenia kwoty wolnej konieczne będzie dokonanie zgłoszenia we właściwym urzędzie skarbowym. Z całą pewnością przepisanie majątku za życia na dzieci ma wiele atutów, niemniej pamiętać należy także o pewnych ryzykach i konsekwencjach z tym związanych, takimi jak chociażby utrata kontroli nad majątkiem czy konflikty rodzinne.
Przeczytaj także na temat podziału majątku po śmierci rodziców.
Co to jest zachowek?
Zachowek to instytucja prawa spadkowego, której celem jest ochrona najbliższych członków rodziny spadkodawcy przed całkowitym pozbawieniem ich udziału w spadku. Zachowek gwarantuje uprawnionym osobom otrzymanie pewnej części majątku, nawet jeśli spadkodawca w testamencie postanowił inaczej.
Jeśli uprawniony do zachowku nie otrzymał należnej mu części majątku ani w postaci dziedziczenia, ani w formie darowizny, może dochodzić roszczenia o zapłatę odpowiedniej kwoty od osób, które otrzymały większy udział w spadku. Zachowek jest więc swoistą “rezerwą” majątkową, która ma na celu zapewnienie minimalnego wsparcia materialnego najbliższym członkom rodziny spadkodawcy. Sprawdź, kiedy przedawnia się zachowek.
Zachowek a przepisanie majątku za życia
Zgodnie z art. 991 § 1 Kodeksu cywilnego, osobami najbliższymi spadkodawcy uprawnionymi do zachowku są:
- zstępni,
- małżonek oraz
- rodzice spadkodawcy.
Roszczenie z tytułu zachowku przysługuje osobie uprawnionej, jeżeli dziedziczyłaby z ustawy po danym spadkodawcy.
Roszczenie o zachowek nie będzie przysługiwać:
- uprawnionemu, który został wydziedziczony,
- spadkobiercy uznanemu za niegodnego,
- małżonkowi wyłączonemu od dziedziczenia na podstawie art. 940 Kodeksu cywilnego, tj., jeżeli spadkodawca wystąpił o orzeczenie rozwodu lub separacji z jego winy, a żądanie to było uzasadnione,
- małżonkowi, spadkobiercy, który odrzucił spadek (art. 1020 Kodeksu cywilnego), oraz
- spadkobiercy, który zrzekł się dziedziczenia (art. 1049 § 2 Kodeksu cywilnego).
Możliwe jest także zawarcie umowy zrzeczenia się prawa do zachowku na podstawie art. 1048 § 2 Kodeksu cywilnego.
Oczywiście należy pamiętać o podstawowej zasadzie – swobodzie testowania. Spadkodawca ma pewien zakres uprawnień w dokonywaniu dyspozycji majątkiem na wypadek śmierci. Może dokonać tzw. przepisania majątku na jedno z dzieci, bądź tylko na małżonka z pominięciem dzieci, czy też na osobę niespokrewnioną, niemniej należy mieć na uwadze potencjalne roszczenie uprawnionych o zachowek, co zostało omówione wyżej. Jak nie płacić zachowku?
Darowizna a zachowek
Darowizna i zachowek są powiązane w kontekście prawa spadkowego, ponieważ darowizny mogą wpływać na wysokość zachowku przysługującego uprawnionym osobom. Aby uniknąć niesprawiedliwego podziału majątku za pośrednictwem darowizny, prawo spadkowe przewiduje wliczenie wszelkich darowizn do masy spadkowej. Oznacza to, że osoba, która otrzymała darowiznę, może być zobowiązana do uzupełnienia zachowku na rzecz pozostałych spadkobierców. Dowiedz się, czy darowizna po ślubie wchodzi do majątku wspólnego.
Przepisanie majątku za życia – przyczyny i konsekwencje prawne
Przepisanie majątku za życia to decyzja, którą podejmuje wielu właścicieli nieruchomości i innych składników majątkowych z różnych przyczyn. Często jest to sposób na uporządkowanie spraw majątkowych, uniknięcie sporów spadkowych, zabezpieczenie finansowe najbliższych czy optymalizacja podatkowa. Przepisanie majątku może odbywać się w formie darowizny, umowy dożywocia, lub sprzedaży. Każda z tych form ma swoje specyficzne konsekwencje prawne, które warto rozważyć przed podjęciem decyzji, a także skonsultować się z profesjonalistą, takim jak prawnik czy doradca podatkowy, aby podjąć najlepszą decyzję zgodnie z indywidualnymi potrzebami i celami. Dowiedz się, czy można sprzedaż mieszkanie z darowizny.
Jak wygląda przepisanie majątku za życia a zachowek? Czy możliwe jest przepisanie domu na niepełnoletnie dziecko?
Przepisanie majątku za życia na dzieci
Istnieje możliwość przepisania majątku na swoje dzieci jeszcze za życia. Spadkodawcy mogą dowolnie dzielić swój majątek według własnych preferencji. Jeśli jednak podział jest nierówny, rodzeństwo może ubiegać się o jego wyrównanie od tego, które otrzymało większą część majątku. Tego rodzaju roszczenia stają się możliwe dopiero po śmierci rodziców. Wówczas majątek jest dzielony zgodnie z przepisami ustawy o spadkach i darowiznach.
Przepisanie majątku za życia na jedno z dzieci
W momencie, kiedy rodzice chcą przepisać majątek za życia na jedno dziecko, najpopularniejszym wyborem jest dokonanie darowizny. Należy jednak mieć świadomość, że darowizna wiąże się z obowiązkiem spłaty na rzecz pozostałych dzieci, które nie otrzymały równych części spadku lub nie otrzymały spadku w ogóle.
Innym sposobem jest umowa dożywocia, która w przeciwieństwie do darowizny nie jest zaliczana do majątku spadkowego po śmierci rodziców. Umowa dożywocia to umowa cywilnoprawna, w której jedna strona przenosi własność nieruchomości na drugą stronę w zamian za dożywotnie utrzymanie. Celem umowy jest zapewnienie zbywcy środków do życia oraz opieki do końca jego życia. Jest to często stosowane rozwiązanie, gdy osoby starsze chcą zabezpieczyć swoje potrzeby bytowe, przekazując jednocześnie swoją nieruchomość. W konsekwencji nabywca staje się właścicielem nieruchomości i zobowiązuje się do zapewnienia zbywcy dożywotniego utrzymania. Jeśli nabywca nie wywiązuje się z obowiązków, zbywca może dochodzić swoich praw na drodze sądowej, w tym żądać rozwiązania umowy i powrotu własności nieruchomości. Czy unieważnienie umowy dożywocia przez spadkobierców jest możliwe?
Przepisanie majątku za życia na obcą osobę
Oczywiście możliwym jest na gruncie obowiązujących przepisów tzw. przepisanie majątku za życia na osobę niespokrewnioną. Można tego dokonać w ramach:
- umowy darowizny,
- umowy dożywocia,
- testamentu.
Umowa dożywocia uregulowana została w art. 908-916 Kodeksu cywilnego. W ramach tej umowy możliwe jest przeniesienie własności nieruchomości na daną osobę w zamian za dożywotnie utrzymanie, czyli konieczne będzie przyjęcie zbywcy jako domownika, dostarczyć mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła czy zapewnić mu odpowiednią pomoc i pielęgnowanie w chorobie, a także wyprawić pogrzeb zgodnie z miejscowymi zwyczajami.
W ramach umowy darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swojego majątku.
Testament stanowi rozrządzenie majątkiem jednego spadkodawcy na wypadek śmierci, zgodnie z zasadą swobody testowania. Może być on np. w formie aktu notarialnego bądź własnoręczny.
Każdy z wyżej wymienionych sposobów ma swoje wady i zalety, dlatego decyzja powinna zostać poprzedzona szerszą analizą sytuacji prawnej i podatkowej danej osoby posiadającej dany majątek, oraz potencjalnego nabywcy.
W przypadku chęci uregulowania spraw dotyczących przepisania majątku warto skorzystać z pomocy radcy prawnego Toruń, który również udziela wsparcia prawnego w zakresie planowania spadkowego.
Radca prawny w procesie przepisywania majątku
Rola radcy prawnego w procesie przepisywania majątku może być kluczowa dla zapewnienia prawidłowego i bezpiecznego dokonania transakcji oraz zabezpieczenia interesów wszystkich zaangażowanych stron. Oto główne zadania radcy prawnego w tym procesie:
- doradztwo prawne – radca prawny udziela klientowi kompleksowego doradztwa prawno-podatkowego, wyjaśniając różne możliwości przepisania majątku oraz ich konsekwencje prawne i podatkowe,
- analiza sytuacji prawnej – przeprowadza szczegółową analizę sytuacji prawnej klienta, uwzględniając aspekty takie jak rodzaj majątku, ewentualne zobowiązania, obowiązujące przepisy prawa spadkowego czy podatkowego,
- wybór optymalnej formy przepisania majątku – na podstawie analizy, radca prawny pomaga klientowi w wyborze optymalnej formy przepisania majątku, uwzględniając jego indywidualne potrzeby i cele, jak również ograniczenia prawne i podatkowe,
- sporządzanie umów i dokumentów – radca prawny zajmuje się sporządzaniem wszystkich niezbędnych umów i dokumentów prawnych związanych z przepisaniem majątku, takich jak umowy darowizny, umowy sprzedaży, umowy dożywocia itp.,
- zabezpieczenie interesów klienta – zapewnia, że umowy i dokumenty są sformułowane w taki sposób, aby zabezpieczyć interesy klienta oraz minimalizować ryzyko sporów czy niejasności w przyszłości,
- reprezentacja klienta – w przypadku potrzeby, radca prawny może reprezentować klienta w negocjacjach z innymi stronami oraz w kontaktach z urzędami i instytucjami, takimi jak urzędy skarbowe czy sądy,
- rozwiązanie ewentualnych konfliktów – w przypadku pojawienia się sporów lub konfliktów związanych z przepisaniem majątku, radca prawny podejmuje działania mające na celu ich rozwiązanie, w tym negocjacje, mediacje czy reprezentację klienta przed sądem.
Roszczenie o zachowek
Roszczenie o zachowek to instytucja prawna, która przysługuje najbliższym krewnym spadkodawcy, którzy zostali pominięci w testamencie lub nie otrzymali odpowiedniej części spadku. Takie roszczenie należy zgłosić nie później niż w terminie 5 lat od otwarcia spadku.
Procedura zgłoszenia roszczenia o zachowek rozpoczyna się od złożenia odpowiedniego wniosku przez osoby uprawnione do zachowku do sądu odpowiedniego dla miejsca otwarcia spadku. Wniosek ten musi być zgodny z wymogami formalnymi i zawierać niezbędne informacje dotyczące tożsamości spadkodawcy, osób uprawnionych oraz wysokości zachowku, których żądają.
Po złożeniu wniosku sąd przystępuje do przeprowadzenia postępowania dowodowego, w trakcie którego osoby składające roszczenie muszą udowodnić swoje pokrewieństwo ze spadkodawcą oraz wysokość swojego udziału w spadku. Mogą to czynić poprzez przedstawienie dokumentów potwierdzających ich status spadkobierców, jak również dowodów na temat wartości masy spadkowej oraz ewentualnych darowizn czy zapisów testamentowych.
Po przeprowadzeniu postępowania dowodowego sąd podejmuje decyzję w sprawie roszczenia o zachowek. Jeśli uznaje on roszczenie za zasadne, wydaje odpowiedni wyrok, który stwierdza wysokość zachowku przysługującego osobom uprawnionym. Osoby te otrzymują wówczas swoją część spadku, która jest równoważna wysokości zachowku, zgodnie z decyzją sądu.
Warto zauważyć, że procedura zgłoszenia roszczenia o zachowek może być skomplikowana i wymagać wsparcia profesjonalisty, takiego jak prawnik specjalizujący się w sprawach spadkowych, dlatego zapraszamy do kontaktu z naszą Kancelarią.
FAQ
- Jak najlepiej przepisać majątek?
Najbezpieczniejszą i najtrudniejszą do podważenia formą przepisania majątku jest testament notarialny. Dokument sporządzony w obecności notariusza zapewnia wiarygodność i minimalizuje ryzyko sporów i wątpliwości co do jego autentyczności.
- Jak przekazać majątek bez zachowku?
Aby uniknąć zachowku, najlepszą opcją jest zawarcie umowy dożywocia. Najczęściej jest zawierana w kontekście przepisywania nieruchomości na jedno z dzieci.
- Czy po przepisaniu majątku należy się zachowek?
Jeśli majątek został przepisany w nierównych częściach, to tak, należy się zachowek.
- Czy należy się zachowek, gdy jest akt notarialny?
Tak, osoba mająca status spadkobiercy może mieć prawo do zachowku nawet w przypadku istnienia aktu notarialnego. Zachowek jest prawem przysługującym najbliższym krewnym spadkodawcy, które daje im możliwość domagania się minimalnej części spadku, niezależnie od treści testamentu czy aktu notarialnego.
- Czy należy się zachowek od darowizny za życia?
W przypadku dokonania darowizny za życia spadkodawcy należy się zachowek. Kiedy spadkodawca dokonał darowizny za życia, wartość tej darowizny może być wliczona do masy spadkowej, na którą składa się cały majątek pozostawiony przez spadkodawcę po jego śmierci. Wówczas osoby uprawnione do zachowku mają prawo do otrzymania swojej części spadku, która stanowi minimalną część spadku przysługującą im zgodnie z przepisami prawa spadkowego.
